της Κωνσταντίνας Κορρυβάντη
H πρόσφατη κυκλοφορία του μυθιστορήματος Φως τον Αύγουστο του Φώκνερ από τις εκδόσεις Gutenberg, σε νέα μετάφραση του Παναγιώτη Κεχαγιά, μας καλεί να επιστρέψουμε σ’ ένα βιβλίο που η στήλη είχε συζητήσει εδώ με σημείο αναφοράς την παλιότερη έκδοση του Εξάντα (μετάφραση: Βικτώρια Τράπαλη), εστιάζοντας σε έναν κεντρικό χαρακτήρα του βιβλίου Φως τον Αύγουστο, στον Τζο Κρίσμας.
Η είδηση της κυκλοφορίας μίας νέας μετάφρασης είναι, ωστόσο, η καλύτερη δυνατή ευκαιρία να συνεχίσουμε την ανάγνωση του αριστουργηματικού αυτού μυθιστορήματος επαυξημένα. Δίχως να χρειάζεται να απολογηθούμε για ομολογημένες προσωπικές αναγνωστικές εμμονές και προτιμήσεις, φωτίζοντας αυτή την φορά ένα άλλο πρόσωπο του βιβλίου, την λευκή και ανύπαντρη έγκυο Λένα Γκρόουβ από την Αλαμπάμα.
Όταν ο Φώκνερ ρωτήθηκε από νεαρό φοιτητή του Πανεπιστημίου της Βιρτζίνια, για το αν του ήταν πιο εύκολο να δημιουργήσει ανδρικούς ή γυναικείους χαρακτήρες, απάντησε: «Είναι πολύ πιο γοητευτικό και συναρπαστικό να γράφω για γυναίκες, γιατί πιστεύω πως οι γυναίκες είναι αξιοθαύμαστες, γεμάτες μυστήριο και ομορφιά. Εξάλλου, γνωρίζω ελάχιστα γι’ αυτές και γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο η προσπάθεια γίνεται ακόμη πιο γοητευτική».
Όπως, λοιπόν, είναι απαραίτητη η υπόμνηση πως Ο Αχός και το Πάθος (εκδόσεις Gutenberg, μετάφραση Αχιλλέα Κυριακίδη), κατά δήλωση του Φώκνερ, είναι ένα βιβλίο για την Κάντυ, έτσι αντιστοίχως, μπορούμε να πούμε πως και το Φως τον Αύγουστοείναι ένα βιβλίο για την Λένα, την οποία συναντάμε από το πρώτο κιόλας κεφάλαιο και δεν την εγκαταλείπουμε παρά στις τελευταίες γραμμές του βιβλίου, όπου με κυκλικό τρόπο ολοκληρώνεται (κατά μία έννοια) η περιπλάνησή της και η αναζήτησή του πατέρα του παιδιού της.
Αυτό το ταξίδι δεν είναι μόνο γεωγραφικό αλλά και υπαρξιακό, διασχίζει φυσικά, κοινωνικά και ψυχολογικά σύνορα, αποτυπώνοντας το αμερικανικό φαντασιακό της κίνησης και μετακίνησης προς έναν άγνωστο προορισμό. Έχει αναγνωριστεί στο μυθιστόρημα αυτό ένα είδος πρώιμου road narrative. Και είναι αλήθεια πως η Λένα μοιάζει με ασταμάτητη προ-κινηματογραφική ηρωίδα road movie που αντιλαμβάνεται αυτό της το ταξίδι ως αδιαπραγμάτευτή αποστολή.
Την στιγμή που το ταξίδι του Τζο Κρίσμας, ενός νεαρού άνδρα που μεγάλωσε σε ίδρυμα δίχως να γνωρίζει την καταγωγή του (αν είναι μαύρος ή αν είναι λευκός) είναι το αρνητικό του ίδιου μοτίβου: μια πορεία προς την καταστροφή. Έτσι, το μυθιστόρημα χαράσσει μια διπλή διαδρομή, η μία προς την ζωή (Λένα), η άλλη προς τον θάνατο (Τζο). Διαδρομές αντίθετης κατεύθυνσης που διασταυρώνονται από σύμπτωση, αν μπορούμε να θεωρήσουμε σύμπτωση το πρόσωπο και τις καταστάσεις που συνδέουν τους δύο ήρωες. Τον άνδρα, δηλαδή, εκείνο που είναι ο πατέρας του παιδιού της Λένας και τυχαίνει επίσης έχοντας αλλάξει το όνομά του να είναι και ο partner in crime του Τζο Κρίσμας.
Καθώς μία διπλή εστίαση δεν θα παρουσίαζε ενδιαφέρον για τα δεδομένα του Φώκνερ στο βιβλίο αναπτύσσεται παράλληλα και μία τρίτη ιστορία, αυτή του Αιδεσιμότατου Χάιτάουερ. Ωστόσο, όσο δελεαστικός χαρακτήρας κι αν είναι ο Αιδεσιμότατος και το σχόλιο περί προτεσταντισμού που επιχειρεί ο Φώκνερ, για τις ανάγκες αυτού κειμένου, η εστίαση μας παραμένει στην Λένα Γκρόουβ.
Η Λένα παρουσιάζεται αρχικά ως μια παθητική, σχεδόν αφελής προσωπικότητα. Πρόκειται για μια νεαρή έγκυο γυναίκα που ταξιδεύει πεζή για να βρει τον άντρα που την εγκατέλειψε. Ωστόσο, κάτω από αυτήν την επιφάνεια υποταγής, αναδύεται ένα πρόσωπο με αξιοσημείωτη αυτονομία και αντοχή Μέσα από τη Λένα, ο Φώκνερ συνθέτει έναν γυναικείο χαρακτήρα που ταυτόχρονα συμμορφώνεται με και αμφισβητεί τους έμφυλους ρόλους της εποχής του. Η Λένα μοιάζει να είναι τόσο η ενσάρκωση της μητρικής δύναμης, όσο και η ανατροπή της αντρικής αφήγησης.
Το ταξίδι της Λένας στον αμερικανικό Νότο του 20ού αιώνα αποτελεί πράξη ριζοσπαστική. Μόνη, εμφανώς έγκυος και χωρίς οικονομικούς πόρους, δεν ενεργεί από απερισκεψία αλλά από βεβαιότητα. Δεν αμφιβάλλει ούτε ζητά συγγνώμη για την αποστολή της. Οι πράξεις της αψηφούν τις κοινωνικές προσδοκίες για τη γυναικεία παθητικότητα και εξάρτηση. Σε έναν κόσμο όπου οι γυναίκες καλούνται να περιμένουν, η Λένα Γκρόουβ περπατά.
Ο Φώκνερ την παρουσιάζει ως αρχέτυπο του θηλυκού, σχεδόν μυθική στη γαλήνη και την επιμονή της. Όμως η θηλυκότητά της δεν είναι αδυναμία· είναι η πηγή της δύναμής της. Η μητρική της ταυτότητα, αντί να την περιθωριοποιεί, γίνεται το κέντρο της ύπαρξής της. Η άρνησή της να υποκύψει στην ντροπή ή στον οίκτο, ειδικά σε μια βαθιά πατριαρχική κοινωνία, αποτελεί φεμινιστική πράξη σιωπηλής αντίστασης.
Η παρουσία της Λένας στο μυθιστόρημα διαταράσσει τις βίαιες και βασανισμένες πορείες των ανδρών. Ενώ οι άνδρες καταρρέουν υπό το βάρος της ταυτότητας, της ενοχής και του παρελθόντος, η Λένα υπάρχει στο παρόν. Οδηγείται όχι από αγωνία, αλλά από ανάγκη. Αναπροσανατολίζει την αφήγηση προς τη δημιουργία, τη συνέχεια και τη ζωή, προσφέροντας αντίβαρο στις καταστροφικές ορμές της ανδρικής ταυτότητας.
Θα μπορούσε να ειπωθεί πως η Λένα δεν αντιστέκεται στο ανδρικό βλέμμα με το να το πολεμά, αντιστέκεται με το να το καθιστά άνευ σημασίας. Δεν επιτελεί το φύλο της για να ικανοποιήσει ή να προκαλέσει· το βιώνει αυθεντικά. Μέσω αυτής της στάσης, αποκαλύπτει την ευθραυστότητα της ανδρικής εξουσίας και ανακτά τον χώρο που της ανήκει.
Η Λένα δεν είναι ριζοσπαστική στην εμφάνιση ή στα λόγια της, αλλά στην επιμονή, την αυτοπεποίθηση και την ήσυχη άρνηση της να σβήσει. Διαλέγει την κίνηση αντί της αδράνειας, την αξιοπρέπεια αντί της ντροπής, τη ζωή αντί την απελπισία. Όπως είχαμε αναδείξει και σε προηγούμενο κείμενο για τον Φώκνερ, συζητώντας το Καθώς Ψυχορραγώ (εκδ. Gutenberg, μετάφραση Παναγιώτη Κεχαγιά): «οι γυναικείοι χαρακτήρες του [Φώκνερ] αν και είναι πολύ συχνά οι κεντρικές φιγούρες στα έργα του, παραμένουν λεκτικά αμέτοχες και εκφράζονται κυρίως μέσα από τα σώματά τους. Ενώ, οι άντρες στα μυθιστορήματα του Φώκνερ λένε, οι γυναίκες δείχνουν. Πως; Με το να είναι ή να μην είναι παρθένες, με το να εγκυμονούν ή όχι, και τέλος, με το να είναι νεκρές ή να μην είναι». Σε κάθε περίπτωση χαράσσοντας μία αξιοπρόσεκτη πορεία ή με τα λόγια της Λένας Γκρόουβ: «δεν έχω ούτε τέσσερις εβδομάδες στο δρόμο κι έφτασα ήδη στο Τζέφερσον. Κοίτα να δεις. Ένα κορμί μπορεί να φτάσει πολύ μακριά».
Όταν η Λένα πλησιάζει στο Τζέφερσον βλέπει τους καπνούς και ένα σπίτι στις φλόγες. Η φωτιά αυτή συνδέεται εμμέσως με την δική της υπόθεση, καθώς πρόκειται για ένα καθοριστικό συμβάν στην παράλληλη ιστορία του Τζο Κρίσμας. Παρά το αδιαμφισβήτητο λογοτεχνικό επίτευγμα που συντελείται στο Φως τον Αύγουστο, υπάρχει ως προς την δομή και την συνεκτικότητα αυτού του βιβλίου, μια αίσθηση αμφιβολίας που διεισδύει σχεδόν σε κάθε πρώτη ανάγνωση: Πού βρίσκεται η εσωτερική συνοχή του έργου; Τι συνδέει, τελικά, αυτά τα πρόσωπα και υφαίνει την πλοκή;
Το Φως τον Αύγουστο είναι ένα μυθιστόρημα που αναδεικνύει τη δική του αφηγηματική δομή με έναν μοναδικό τρόπο – όχι μέσα από συμμετρίες ή παραδοσιακές φόρμες, αλλά μέσα από την προβολή της διάσπασής του. Οι ασυνέπειες, οι αποκλίσεις, οι ασυμμετρίες και οι ανισορροπίες του δεν κρύβονται· αντιθέτως, επιδεικνύονται, γίνονται το ίδιο το σώμα του έργου. Εδώ ο Φώκνερ, αμφισβητεί κάποιες από τις πιο κραταιές προσδοκίες του μυθιστορηματικού είδους: την ύπαρξη ενός ενιαίου, κεντρικού αφηγήματος, την παρουσία ξακάθαρων πρωταγωνιστών και, πάνω απ’ όλα, την τυπική ενότητα και συνοχή.
Κι όμως, αυτή η διάσπαση δεν είναι τυχαία. Όπως ο ίδιος ο Φώκνερ παραδέχτηκε, το έργο είναι «βαρύ στο πάνω μέρος», μια ασυμμετρία που παρά την αποσπασματικότητά της, λειτουργεί ως μια μορφή οργάνωσης. Υπάρχει, μέσα στο ελκυστικό του χάος, μια επίμονη τάση για αλληλεπίδραση και ανταπόκριση. Η δομή δεν κρύβει τα σπασμένα της κομμάτια – μας προσκαλεί να τα δούμε ως την ίδια την ουσία του μυθιστορήματος.
Ο χρόνος στο Φως τον Αύγουστο δεν είναι γραμμικός. Η αφήγηση διασπάται σε διαφορετικές χρονικές στιγμές και οπτικές γωνίες, δίνοντας την αίσθηση πως το παρελθόν και το παρόν είναι αδιαχώριστα μεταξύ τους, με το ένα καταλυτικό γεγονός του κλασσικού μυθιστορήματος να απουσιάζει. Όπως έχει επισημάνει ο Σαρτρ στο δοκίμιό του «Η χρονικότητα στον Φώκνερ», η μεταφυσική του Φώκνερ είναι μία μεταφυσική του χρόνου. «Το παρόν αναδύεται άγνωστο, κυνηγώντας ένα άλλο παρόν. Ο Φώκνερ φτιάχνει με την αφήγησή του ένα αθροιστικό σύνολο».
Η συνοχή στο Φως τον Αύγουστο δεν αφορά μόνο τα ατομικά βιώματα, αφορά κυρίως το κοινωνικό πλαίσιο. Η κληρονομιά της φυλετικής ανισότητας και του κοινωνικού αποκλεισμού συνεχίζει να διαμορφώνει τις επιλογές και τα όρια των χαρακτήρων. Το παρελθόν δεν είναι απλά μια ανάμνηση· είναι ένα ενεργό στοιχείο που καθορίζει το παρόν.
Το παρελθόν, άλλωστε – κατά το σαιξπηρικό what’s past is prologue – είναι πάντα ένας πρόλογος. Πρόλογοι, σαν κι αυτούς, στα έργα του Φώκνερ εμφανίζονται όχι με την σειρά που εξυπηρετεί την εξασκημένη στις συμβάσεις λογική μας, αλλά με την σειρά που υποδεικνύει το πυρακτωμένο ένστικτο ενός λογοτεχνικού κολοσσού. Ενός υπερβατικού μεσοπολεμικού μυθιστοριογράφου που κατέγραψε την οδύνη και την συντριβή στο τέμπο της αγωνίας.
Ακόμη κι ο τίτλος του έργου, αυτής της εγκόσμιας αλληγορίας που είναι το Φως τον Αύγουστο, επιδέχεται πολλές και διαφορετικές ερμηνείες. Οι εκδοχές αυτές δεν είναι στο σύνολό τους παρά μία και μόνη κατάφαση για την ύπαρξη της ανεπαίσθητης εκείνης εσωτερικής συνοχής, που είναι τελικά το κρυμμένο χαρτί αυτού του βιβλίου.
Θα μπορούσαμε να πούμε πως το Φως τον Αύγουστο συνδέεται με την περιγραφή του φωτός και την αποκαλυπτική στιγμή επίγνωσης που βιώνει ο Αιδεσιμότατος Γκέιλ Χάιταουερ, όταν βλέπει καθαρά τον εαυτό του· θα μπορούσαμε ακόμη να υιοθετήσουμε το ενδεχόμενο ο τίτλος να σημαίνει to be light inAugust, μία ευχή αντίστοιχη του «καλή λευτεριά» προς τις εγκύους, την οποία όμως ο Φώκνερ απέρριψε, αποδίδοντας την προέλευσή του στην σπάνια ομορφιά του ατμοσφαιρικού αυγουστιάτικου φωτός, που δεν κρατά παρά λίγες ημέρες στον αμερικανικό Νότο.
Η διαρκής, ωστόσο, εικόνα στα δικά μου μάτια, το δικό μου Φως τον Αύγουστο, παραμένει η άσβεστη φωτιά που κατακαίει το σπίτι της Τζοάνα Μπέρντεν. Γιατί στον Φώκνερ δεν υπάρχει λύτρωση και το φως μπορεί να προμηνύει μονάχα την αποκάλυψη.
ΠΛΟΚΗ (Wikipedia)
Το μυθιστόρημα διαδραματίζεται στον αμερικανικό Νότο τη δεκαετία του 1930, κατά την εποχή της ποτοαπαγόρευσης και των νόμων του Τζιμ Κρόου που νομιμοποίησαν τον φυλετικό διαχωρισμό στον Νότο. Ξεκινά με το ταξίδι της Λένα Γκρόουβ, μιας νεαρής εγκύου λευκής γυναίκας από το Ντόανς Μιλ της Αλαμπάμα, η οποία προσπαθεί να βρει τον Λούκας Μπερτς, τον πατέρα του αγέννητου παιδιού της. Αυτός έχει απολυθεί από τη δουλειά του στο Ντόανς Μιλ και έχει μετακομίσει στο Μισισιπή, υπόσχοντας να της στείλει μήνυμα όταν βρει νέα δουλειά. Μη έχοντας νέα από τον Μπερτς και παρενοχλούμενη από τον μεγαλύτερο αδερφό της για την νόθο εγκυμοσύνη της, η Λένα φεύγει και κάνοντας ωτοστόπ φτάνει στο Τζέφερσον του Μισισιπή, μια πόλη στην φανταστική κομητεία Γιοκναπατάουφα του Φόκνερ. Εκεί περιμένει να βρει τον Λούκας να εργάζεται σε ένα άλλο εργοστάσιο πλανίσματος , έτοιμο να την παντρευτεί. Όσοι τη βοηθούν στο τετράμηνο ταξίδι της είναι δύσπιστοι ότι ο Λούκας Μπερτς θα βρεθεί ή ότι θα τηρήσει την υπόσχεσή του όταν τον προλάβει. Όταν φτάνει στο Τζέφερσον, ο Λούκας είναι εκεί, αλλά έχει αλλάξει το όνομά του σε Τζο Μπράουν. Αναζητώντας τον Λούκας, η γλυκιά και εύπιστη Λένα συναντά τον ντροπαλό, ήπιο Μπάιρον Μπαντς, ο οποίος ερωτεύεται τη Λένα, αλλά νιώθει την υποχρέωση να τη βοηθήσει να βρει τον Τζο Μπράουν. Στοχαστικός και ήπια θρησκευόμενος, ο Μπάιρον είναι ανώτερος από τον Μπράουν από κάθε άποψη, αλλά η ντροπαλότητά του τον εμποδίζει να αποκαλύψει τα συναισθήματά του στη Λένα.
Στη συνέχεια, το μυθιστόρημα μεταβαίνει στη δεύτερη πλοκή, την ιστορία του συντρόφου των Lucas Burch/Joe Brown, Joe Christmas. Ο σκυθρωπός, ψυχοπαθής Christmas δραπετεύει εδώ και χρόνια, από τότε τραυματίζοντας, ίσως και σκοτώνοντας, τον αυστηρό Πρεσβυτεριανό θετό πατέρα του. Αν και έχει ανοιχτόχρωμο δέρμα, ο Christmas υποψιάζεται ότι είναι αφροαμερικανικής καταγωγής. Κατακλυσμένος από οργή, είναι ένας πικραμένος απόκληρος που περιπλανιέται ανάμεσα στην κοινωνία των μαύρων και των λευκών, προκαλώντας συνεχώς καβγάδες τόσο με μαύρους όσο και με λευκούς. Ο Christmas έρχεται στο Jefferson τρία χρόνια πριν από τα κεντρικά γεγονότα του μυθιστορήματος και πιάνει δουλειά στο εργοστάσιο όπου εργάζονται ο Byron, και αργότερα ο Joe Brown.
Η δουλειά στο μύλο αποτελεί προκάλυμμα για την επιχείρηση λαθρεμπορίου του Christmas, η οποία είναι παράνομη βάσει της ποτοαπαγόρευσης. Έχει σεξουαλική σχέση με την Joanna Burden, μια ηλικιωμένη γυναίκα που κατάγεται από μια πρώην ισχυρή οικογένεια υπέρμαχων της κατάργησης της δουλείας, την οποία η πόλη περιφρονεί ως τσιγκούνηδες . Αν και η σχέση τους είναι παθιασμένη στην αρχή, η Joanna μπαίνει σε εμμηνόπαυση και στρέφεται στη θρησκεία, κάτι που απογοητεύει και εξοργίζει τον Christmas. Στο τέλος της σχέσης της με τον Christmas, η Joanna προσπαθεί να τον αναγκάσει, υπό την απειλή όπλου, να γονατίσει και να προσευχηθεί. Η Joanna δολοφονείται λίγο αργότερα: ο λαιμός της κόβεται και σχεδόν αποκεφαλίζεται.
Το μυθιστόρημα αφήνει τους αναγνώστες αβέβαιους για το αν ο δολοφόνος είναι ο Τζο Κρίσταμς ή ο Τζο Μπράουν. Ο Μπράουν είναι ο επιχειρηματικός συνεργάτης του Κρίσταμς στο λαθρεμπόριο και φεύγει από το φλεγόμενο σπίτι της Τζοάνα όταν ένας περαστικός αγρότης σταματά για να ερευνήσει και να τραβήξει το σώμα της Τζοάνα από τη φωτιά. Ο σερίφης αρχικά υποψιάζεται τον Τζο Μπράουν, αλλά ξεκινά ανθρωποκυνηγητό για τον Κρίσταμς αφού ο Μπράουν ισχυρίζεται ότι ο Κρίσταμς είναι μαύρος. Το ανθρωποκυνηγητό είναι άκαρπο μέχρι που ο Κρίσταμς φτάνει απροκάλυπτος στο Μότσταουν, μια γειτονική πόλη. Επιστρέφει στο Τζέφερσον, χωρίς πλέον να τρέχει. Στο Μότσταουν, συλλαμβάνεται και φυλακίζεται, και στη συνέχεια μεταφέρεται στο Τζέφερσον. Οι παππούδες του φτάνουν στην πόλη και επισκέπτονται τον Γκέιλ Χάιταουερ, τον ατιμασμένο πρώην ιερέα της πόλης και φίλο του Μπάιρον Μπαντς. Ο Μπαντς προσπαθεί να πείσει τον Χάιταουερ να δώσει στον φυλακισμένο Τζο Κρίσταμς ένα άλλοθι, αλλά ο Χάιταουερ αρχικά αρνείται. Αν και ο παππούς του θέλει να λιντσάρει τον Κρίσταμς, η γιαγιά του τον επισκέπτεται στις φυλακές του Τζέφερσον και τον συμβουλεύει να ζητήσει βοήθεια από τον Χάιταουερ. Καθώς η αστυνομία τον συνοδεύει στο τοπικό δικαστήριο, ο Κρίσταμς δραπετεύει και τρέχει στο σπίτι του Χάιταουερ. Ένας παιδαριωδώς σκληρός λευκός εκδικητής, ο Πέρσι Γκριμ, τον ακολουθεί εκεί και, παρά την διαμαρτυρία του Χάιταουερ, πυροβολεί τον Κρίστμας. Έχοντας επιτέλους συνέλθει, ο Χάιταουερ απεικονίζεται να πέφτει σε μια λιποθυμία που μοιάζει με θάνατο, με όλη του τη ζωή να περνάει μπροστά στα μάτια του, συμπεριλαμβανομένων των προηγούμενων περιπετειών του παππού του από τη Συνομοσπονδία , ο οποίος σκοτώθηκε ενώ έκλεβε κοτόπουλα από το υπόστεγο ενός αγρότη.
Πριν από την απόπειρα απόδρασης του Christmas, ο Hightower μεταφέρει το παιδί της Lena και την ίδια στην καλύβα όπου έμεναν ο Brown και ο Christmas πριν από τη δολοφονία, και ο Byron κανονίζει να έρθουν να τη δουν οι Brown/Burch. Ο Brown εγκαταλείπει ξανά τη Lena, αλλά ο Byron τον ακολουθεί και τον προκαλεί σε καβγά. Ο Brown νικάει τον πιο γενναίο και μικρότερο Byron, στη συνέχεια επιτίθεται επιδέξια σε ένα κινούμενο τρένο και εξαφανίζεται. Στο τέλος της ιστορίας, ένας ανώνυμος άντρας μιλάει στη γυναίκα του για δύο ξένους που βρήκε σε ένα ταξίδι στο Τενεσί, αφηγούμενος ότι η γυναίκα είχε ένα παιδί και ο άντρας δεν ήταν ο πατέρας. Αυτοί ήταν η Lena και ο Byron, οι οποίοι έκαναν μια αναζήτηση για τον Brown, και τελικά τους αφήνουν στο Τενεσί.
Λόγω του νατουραλιστικού, βίαιου θέματός του και της εμμονής του με τα φαντάσματα του παρελθόντος, το "Φως τον Αύγουστο" χαρακτηρίζεται ως ένα γοτθικό μυθιστόρημα του Νότου, ένα είδος που επίσης ενσαρκώνεται από τα έργα του σύγχρονου του Φόκνερ, Κάρσον ΜακΚάλερς , και από μεταγενέστερους συγγραφείς του Νότου, όπως η Φλάνερι Ο'Κόνορ και ο Τρούμαν Καπότε . Ωστόσο, κριτικοί όπως η Νταϊάν Ρόμπερτς και ο Ντέιβιντ Ρ. Τζάραγουεϊ θεωρούν τη χρήση από τον Φόκνερ τροπών του γοτθικού είδους του Νότου , όπως το ερειπωμένο σπίτι της φυτείας και η εστίαση στο μυστήριο και τον τρόμο, ως ένα συνειδητό μοντερνιστικό σχόλιο για την "διαστρεβλωμένη σχέση του ανθρώπου με το παρελθόν" και την αδυναμία προσδιορισμού της πραγματικής ταυτότητας.
Σύμφωνα με τον Daniel Joseph Singal, το λογοτεχνικό ύφος του Faulkner εξελίχθηκε σταδιακά από τη βικτωριανή εποχή του 19ου αιώνα σε μοντερνιστική, με το "Φως τον Αύγουστο" να βασίζεται περισσότερο στην παράδοση του δεύτερου. Το μυθιστόρημα χαρακτηρίζεται από τη γοητεία του μοντερνισμού με τις πολικότητες - φως και σκοτάδι, καλό και κακό - το βάρος της ιστορίας στο παρόν και τη διάσπαση της προσωπικής ταυτότητας. Η πλοκή χωρίζεται επίσης σε δύο ρεύματα, το ένα εστιάζει στη Λένα Γκρόουβ και το άλλο στον Τζο Κρίστμας, μια τεχνική που ο Faulkner συνέχισε να χρησιμοποιεί σε άλλα έργα. Η αφήγηση δεν είναι δομημένη με κάποια συγκεκριμένη σειρά, καθώς συχνά διακόπτεται από μακροσκελές αναδρομές στο παρελθόν και μετατοπίζεται συνεχώς από τον έναν χαρακτήρα στον άλλο. Αυτή η έλλειψη οργάνωσης και αφηγηματικής συνέχειας αντιμετωπίστηκε αρνητικά από ορισμένους κριτικούς. Όπως και στα άλλα μυθιστορήματά του, ο Faulkner χρησιμοποιεί στοιχεία προφορικής αφήγησης, επιτρέποντας σε διαφορετικούς χαρακτήρες να προσδώσουν φωνή στην αφήγηση με το δικό τους ξεχωριστό νότιο ιδίωμα. Σε αντίθεση με ορισμένα άλλα μυθιστορήματα της Κομητείας Γιοκναπατάουφα, το "Φως τον Αύγουστο" δεν βασίζεται αποκλειστικά στην αφήγηση μέσω ροής συνείδησης , αλλά ενσωματώνει επίσης διάλογο και έναν παντογνώστη αφηγητή σε τρίτο πρόσωπο που αναπτύσσουν την ιστορία.
Τίτλος
Ο τίτλος αναφέρεται στην πυρκαγιά του σπιτιού που βρίσκεται στο επίκεντρο της ιστορίας. Ολόκληρο το μυθιστόρημα περιστρέφεται γύρω από ένα γεγονός, την πυρκαγιά, η οποία είναι ορατή από χιλιόμετρα τριγύρω και συμβαίνει τον Αύγουστο.
Μερικοί κριτικοί έχουν υποθέσει ότι η έννοια του τίτλου προέρχεται από την καθομιλουμένη χρήση της λέξης «φως» που σημαίνει γέννα —συνήθως χρησιμοποιείται για να περιγράψει πότε μια αγελάδα θα γεννήσει και θα γίνει ξανά «φωτεινή»— και το συνδέουν αυτό με την εγκυμοσύνη της Λένα. Μιλώντας για την επιλογή του τίτλου, ο Φόκνερ αρνήθηκε αυτή την ερμηνεία και δήλωσε:
... τον Αύγουστο στο Μισισιπή υπάρχουν μερικές μέρες κάπου στα μέσα του μήνα όταν ξαφνικά υπάρχει μια πρόγευση φθινοπώρου, είναι δροσιά, υπάρχει μια λάμψη, μια απαλή, φωτεινή ποιότητα στο φως, σαν να μην προέρχεται μόνο από σήμερα αλλά από την παλιά κλασική εποχή. Μπορεί να έχει φαύνους και σάτυρους και τους θεούς και - από την Ελλάδα, από τον Όλυμπο κάπου μέσα. Διαρκεί μόνο για μία ή δύο μέρες, μετά χάνεται ... ο τίτλος μου θύμισε εκείνη την εποχή, μια φωτεινότητα παλαιότερη από τον χριστιανικό μας πολιτισμό."
Μέσα στο ίδιο το μυθιστόρημα, ο τίτλος αναφέρεται στον Γκέιλ Χάιταουερ όταν κάθεται στο παράθυρο του γραφείου του περιμένοντας το επαναλαμβανόμενο όραμα της τελευταίας επιδρομής του παππού του. Το όραμα συμβαίνει πάντα «εκείνη τη στιγμή που όλο το φως έχει χαθεί από τον ουρανό και θα ήταν νύχτα αν δεν υπήρχε εκείνο το αχνό φως που τα φύλλα της ημέρας και το γρασίδι αιφνιδιάζουν απρόθυμα, κάνοντας ακόμα λίγο φως στη γη παρόλο που η ίδια η νύχτα έχει έρθει». Η ιστορία που τελικά θα γινόταν το μυθιστόρημα, που ξεκίνησε ο Φόκνερ το 1931, είχε αρχικά τον τίτλο «Σκοτεινό Σπίτι» και ξεκινούσε με τον Χάιταουερ να κάθεται σε ένα σκοτεινό παράθυρο στο σπίτι του. Ωστόσο, μετά από ένα αδιάφορο σχόλιο της συζύγου του Εστέλ σχετικά με την ποιότητα του φωτός τον Αύγουστο, ο Φόκνερ άλλαξε τον τίτλο.
Θέματα
Αποξένωση
Όλοι οι πρωταγωνιστές του μυθιστορήματος είναι απροσάρμοστοι και κοινωνικά απόκληροι, περιτριγυρισμένοι από μια απρόσωπη και σε μεγάλο βαθμό ανταγωνιστική αγροτική κοινότητα, η οποία αναπαρίσταται μετωνυμικά μέσω δευτερευόντων ή ανώνυμων χαρακτήρων. Η Τζοάννα Μπέρντεν και ο Αιδεσιμότατος Χάιταουερ καταδιώκονται από τους κατοίκους του Τζέφερσον για χρόνια, σε μια αποτυχημένη προσπάθεια να τους κάνουν να φύγουν από την πόλη. Ο Μπάιρον Μπαντς, αν και πιο αποδεκτός στο Τζέφερσον, εξακολουθεί να θεωρείται μυστήριο ή απλώς παραβλέπεται. Τόσο ο Τζο Κρίσταμς όσο και η Λένα Γκρόουβ είναι ορφανά, ξένοι στην πόλη και κοινωνικά απόκληροι, αν και ο πρώτος προκαλεί θυμό και βία στην κοινότητα, ενώ η δεύτερη περιφρονείται αλλά λαμβάνει γενναιόδωρη βοήθεια στα ταξίδια της. Σύμφωνα με τον Κλίνθ Μπρουκς , αυτή η αντίθεση μεταξύ του Τζο και της Λένα είναι μια ποιμενική αντανάκλαση ολόκληρου του φάσματος της κοινωνικής αποξένωσης στη σύγχρονη κοινωνία. [ 12 ]
Χριστιανική αλληγορία
Υπάρχουν ποικίλες παραλληλίες με τις χριστιανικές γραφές στο μυθιστόρημα. Η ζωή και ο θάνατος του Τζο Κρίσταμς θυμίζουν τα πάθη του Χριστού , η Λένα και το ορφανό παιδί της παραλληλίζονται με τη Μαρία και τον Χριστό, και ο Μπάιρον Μπαντς ενεργεί ως η μορφή του Ιωσήφ . Χριστιανικές εικόνες όπως η τεφροδόχος, ο τροχός και η σκιά, μπορούν να βρεθούν σε όλο το μυθιστόρημα.
Το «Φως τον Αύγουστο» έχει 21 κεφάλαια, όπως και το Ευαγγέλιο του Αγίου Ιωάννη . Όπως επισημαίνει η Virginia V. James Hlavsa, κάθε κεφάλαιο στο βιβλίο του Faulkner αντιστοιχεί σε θέματα στο βιβλίο του Ιωάννη. Για παράδειγμα, η επίμονη πίστη της Λένα στον «λόγο» του Λουκά, που είναι, άλλωστε, ο πατέρας, απηχεί το περίφημο ρητό του Ιωάννη «Εν αρχή ην ο Λόγος, και ο Λόγος ην προς τον Θεό». Το Κατά Ιωάννην 5, η θεραπεία του κουτσού άνδρα με βύθιση, αντικατοπτρίζεται στην επανειλημμένη βύθιση του Χριστού σε υγρά. Η διδασκαλία στον ναό στο Κατά Ιωάννην 7 αντικατοπτρίζεται στις προσπάθειες του McEachern να διδάξει στον Χριστό την κατήχησή του . Η σταύρωσησυμβαίνει στο Κατά Ιωάννην 19, το ίδιο κεφάλαιο στο οποίο ο Κρίστμας σφαγιάζεται και ευνουχίζεται. Ωστόσο, οι χριστιανικές αναφορές είναι σκοτεινές και ανησυχητικές - η Λένα προφανώς δεν είναι παρθένα, ο Κρίστμας είναι δολοφόνος - και μπορεί να θεωρηθούν καταλληλότερα ως παγανιστικά είδωλα που λατρεύονται λανθασμένα ως άγιοι.
Φυλή και φύλο
Ο Φόκνερ θεωρείται ένας από τους κορυφαίους Αμερικανούς συγγραφείς για τις φυλές στις Ηνωμένες Πολιτείες , και τα μυθιστορήματά του, συμπεριλαμβανομένου του "Φως τον Αύγουστο" , συχνά εξερευνούν την επίμονη εμμονή με το αίμα και τη φυλή στον Νότο, η οποία έχει μεταφερθεί από την προπολεμική εποχή στον 20ό αιώνα. [ 16 ] Ο Κρίστμας έχει ανοιχτόχρωμο δέρμα, αλλά θεωρείται ξένος από τους ανθρώπους που συναντά, και τα παιδιά στο ορφανοτροφείο όπου μεγάλωσε τον αποκαλούσαν "νέγρο". Η πρώτη αναφορά σε αυτόν όμως δεν γίνεται από αυτά τα παιδιά, αλλά από τη διαιτολόγο που του έδωσε ένα δολάριο για να μην πει για την ερωτική της περιπέτεια με έναν ασκούμενο γιατρό. Ωστόσο, οι υποψίες πρέπει να πέσουν στον Ντοκ Χάινς, τον διαταραγμένο παππού του Τζο, ο οποίος τον έβαλε στο ορφανοτροφείο και είναι αυτός που μπορεί να ψιθύρισε το ψέμα για την καταγωγή του μικρού αγοριού στα άλλα παιδιά. Εξαιτίας αυτού, ο Τζο Κρίσταμς έχει εμμονή με την ιδέα ότι έχει λίγο αφροαμερικανικό αίμα, κάτι που ο Φόκνερ δεν επιβεβαιώνει ποτέ, και θεωρεί την καταγωγή του ως προπατορικό αμάρτημα που έχει μολύνει το σώμα και τις πράξεις του από τη γέννησή του. Λόγω της εμμονικής του πάλης με τις δίδυμες ταυτότητές του, μαύρο και άσπρο, ο Κρίσταμς ζει τη ζωή του πάντα στο δρόμο. Το μυστικό της μαυρίλας του είναι κάτι που απεχθάνεται αλλά και λατρεύει. Συχνά λέει πρόθυμα στους λευκούς ότι είναι μαύρος για να δει τις ακραίες αντιδράσεις τους και γίνεται βίαιος όταν μια λευκή γυναίκα από τον Βορρά αντιδρά αδιάφορα. Αν και ο Κρίσταμς είναι ένοχος για βίαια εγκλήματα, ο Φόκνερ τονίζει ότι βρίσκεται υπό την επιρροή κοινωνικών και ψυχολογικών δυνάμεων που είναι πέρα από τον έλεγχό του και τον αναγκάζουν να αναπαραστήσει τον ρόλο του μυθικού μαύρου δολοφόνου και βιαστή από την ιστορία του Νότου.
Ο Κρίστμας αποτελεί παράδειγμα του πώς το να υπάρχει κανείς εκτός κατηγοριοποίησης, όντας ούτε μαύρος ούτε λευκός, γίνεται αντιληπτό ως απειλή από την κοινωνία που μπορεί να συμφιλιωθεί μόνο με τη βία. Δεν γίνεται επίσης αντιληπτός ούτε ως άνδρας ούτε ως γυναίκα, όπως ακριβώς η Τζοάνα Μπέρντεν, την οποία ο Φόκνερ παρουσιάζει ως «αρρενοποιημένη», δεν είναι ούτε άνδρας ούτε γυναίκα και απορρίπτεται από την κοινότητά της. Εξαιτίας αυτού, ένας πρώιμος κριτικός κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η μαυρότητα και οι γυναίκες ήταν οι «‘δίδυμες Ερινύες της Φόκνεριανής βαθιάς Νότιας Έρημης Χώρας’» και αντανακλούσε την εχθρότητα του Φόκνερ απέναντι στη ζωή.
Ωστόσο, ενώ οι γυναίκες και οι μειονότητες θεωρούνται και οι δύο «ανατρεπτικές» και περιορίζονται από την πατριαρχική κοινωνία που απεικονίζεται στο μυθιστόρημα, η Λένα Γκρόουβ μπορεί να ταξιδεύει με ασφάλεια και να φροντίζεται από ανθρώπους που την μισούν και την εμπιστεύονται, επειδή εκμεταλλεύεται τον συμβατικό κανόνα ότι οι άνδρες είναι υπεύθυνοι για την ευημερία μιας γυναίκας. Έτσι, είναι η μόνη ξένη που δεν αποξενώνεται και δεν καταστρέφεται από τους κατοίκους του Τζέφερσον, επειδή η κοινότητα την αναγνωρίζει ως την ενσάρκωση της φύσης και της ζωής. Αυτή η ρομαντική άποψη για τις γυναίκες στο μυθιστόρημα υποστηρίζει ότι οι άνδρες έχουν χάσει την αθώα σύνδεσή τους με τον φυσικό κόσμο, ενώ οι γυναίκες την κατέχουν ενστικτωδώς.
Τάξη και θρησκεία
Στο «Φως τον Αύγουστο», όπως και στα περισσότερα άλλα μυθιστορήματα που διαδραματίζονται στην κομητεία Γιοκναπατάουφα, ο Φόκνερ επικεντρώνεται κυρίως στους φτωχούς λευκούς Νότιους, τόσο από τις ανώτερες όσο και από τις κατώτερες τάξεις, που αγωνίζονται να επιβιώσουν στην κατεστραμμένη μεταπολεμική οικονομία του Νότου. Οι χαρακτήρες στο «Φως τον Αύγουστο» —οι οποίοι προέρχονται κυρίως από τις κατώτερες τάξεις, με εξαίρεση τον Αιδεσιμότατο Χάιταουερ και την Τζοάνα Μπέρντεν— ενώνονται από τη φτώχεια και τις πουριτανικές αξίες που τους κάνουν να βλέπουν με περιφρόνηση μια ανύπαντρη μητέρα όπως η Λένα Γκρόουβ. Ο Φόκνερ δείχνει την περιοριστικότητα και την επιθετικότητα του πουριτανικού τους ζήλου, που τους έχει προκαλέσει «παραμόρφωση» στον αγώνα τους ενάντια στη φύση.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου