Το Blood Meridian του Cormac McCarthy (1985) μου φαίνεται το αυθεντικό αμερικανικό αποκαλυπτικό μυθιστόρημα, πιο επίκαιρο τώρα από ό,τι όταν γράφτηκε. Η φήμη του Moby-Dick και του As I Lay Dying ενισχύεται από το Blood Meridian, αφού ο Cormac McCarthy είναι ο άξιος μαθητής τόσο του Melville όσο και του Faulkner. Τολμώ να υποστηρίξω ότι κανένας άλλος Αμερικανός μυθιστοριογράφος, ούτε καν ο Pynchon, δεν μας έχει δώσει ένα βιβλίο τόσο δυνατό και αξέχαστο όσο το Blood Meridian , ένα απόλυτο Western, που δεν μπορεί να ξεπεραστεί.
Η ανησυχία μου είναι ο αναγνώστης, γι' αυτό θα ξεκινήσω ομολογώντας ότι οι δύο πρώτες απόπειρές μου να διαβάσω το Blood Meridian απέτυχαν, επειδή τρελάθηκα από τη συντριπτική σφαγή που απεικονίζει ο McCarthy. Η βία ξεκινά από τη δεύτερη σελίδα του μυθιστορήματος, όταν ο 15χρονος Kid πυροβολείται στην πλάτη και ακριβώς κάτω από την καρδιά, και συνεχίζεται σχεδόν χωρίς ανάπαυλα μέχρι το τέλος, 30 χρόνια αργότερα, όταν ο δικαστής Χόλντεν, η πιο τρομακτική φιγούρα σε όλη την αμερικανική λογοτεχνία, δολοφονεί το παιδί σε ένα σπίτι. Τόσο φρικτές είναι οι συνεχείς σφαγές και οι ακρωτηριασμοί του Blood Meridian που θα μπορούσε κανείς να τη διαβάσει σήμερα σε μια έκθεση των Ηνωμένων Εθνών για τη φρίκη της Συρίας το 2019.
Παρόλα αυτά, προτρέπω τον αναγνώστη να επιμείνει, γιατί το Blood Meridian είναι τόσο μια αμερικανική όσο και μια παγκόσμια τραγωδία αίματος. Ο δικαστής Χόλντεν είναι ένας κακός αντάξιος του Ιάγου του Σαίξπηρ, ένας δαιμονισμένος, ένας θεωρητικός του αιώνιου πολέμου. Και η μεγαλοπρέπεια του βιβλίου - η γλώσσα, το τοπίο, τα πρόσωπα, οι αντιλήψεις του - μετατρέπουν τη βία σε τρομακτική τέχνη, μια τέχνη συγκρίσιμη με αυτή του Μέλβιλ και του Φώκνερ. Όταν διδάσκω το βιβλίο, πολλοί από τους μαθητές μου αντιστέκονται αρχικά, όπως έκανα εγώ, και όπως συνεχίζουν να κάνουν ορισμένοι φίλοι μου.
Αλλά δεν μπορώ να απομακρυνθώ από το Blood Meridian , τώρα που ξέρω πώς να το διαβάζω και γιατί πρέπει να διαβαστεί. Καμία από τις σφαγές του δεν είναι άσκοπη ή περιττή, συνέβη στα σύνορα Μεξικού-Τέξας το 1849 και το 1850, όπου και διαδραματίζεται το μεγαλύτερο μέρος του μυθιστορήματος. Υποθέτω ότι θα μπορούσε κανείς να αποκαλέσει το Blood Meridian «ιστορικό μυθιστόρημα», καθώς εξιστορεί την αποστολή της συμμορίας Glanton, μιας δολοφονικής παραστρατιωτικής δύναμης που στάλθηκε τόσο από τις αρχές του Μεξικού όσο και από εκείνες του Τέξας για να περιορίσει και να δολοφονήσει όσο το δυνατόν περισσότερους Ινδιάνους. Ωστόσο, αυτό που απεικονίζεται δεν αφορά μόνο τις Ηνωμένες Πολιτείες και σχεδόν όλο τον κόσμο σε αυτήν την τρίτη χιλιετία.
Το μυθιστόρημα δομείται πάνω στις δύο κεντρικές του φιγούρες, τον δικαστή Χόλντεν και το Παιδί. Ο McCarthy μας δείχνει διακριτικά τη μακρά, αργή εξέλιξη του Παιδιού από έναν ακόμα ανεγκέφαλο κυνηγό κεφαλών των Ινδιάνων στον θαρραλέο αντίδικο του δικαστή στην τελευταία τους συζήτηση σε ένα σαλόνι. Αλλά αν και η ηθική ωρίμανση του Παιδιού είναι ενθαρρυντική, η προσωπικότητά του παραμένει σε μεγάλο βαθμό κρυπτογραφημένη, τόσο ασαφής όσο και η έλλειψη ονόματος.
Ο δικαστής Χόλντεν από την άλλη είναι ο πνευματικός ηγέτης των κυνηγών κεφαλών στη συμμορία του Γκλάντον και ο ΜακΚάρθι του αποδίδει μια μυθική υπόσταση, που θυμίζει τον μαγικό ιστό του Ιάγου, στον οποίο πιάνονται ο Οθέλλος, η Δεσδαιμόνα και ο Κάσσιο. Η περιγραφή του στην αρχή του μυθιστορήματος είναι ενδεικτική, πρόκειται για έναν τεράστιο άντρα, φαλακρό σαν πέτρα, χωρίς ίχνος γενειάδας και με μάτια χωρίς φρύδια ή βλεφαρίδες. Ένας αλμπίνος ύψους επτά ποδιών, που μοιάζει σχεδόν να έχει έρθει από κάποιον άλλο κόσμο, δεν κοιμάται ποτέ, χορεύει και παίζει με εξαιρετική τέχνη και ενέργεια, βιάζει και δολοφονεί μικρά παιδιά και των δύο φύλων και λέει ότι δεν θα πεθάνει ποτέ. Μέχρι το τέλος του βιβλίου, έχω καταλήξει να πιστεύω ότι ο δικαστής είναι αθάνατος. Είναι αθάνατος ως αρχή, ως ο Αιώνιος Πόλεμος, είναι υπαρκτό πρόσωπο ή συμβολίζει κάτι άλλο; Ο McCarthy δεν θα μας δεσμεύσει σε μία προσέγγιση, αφού η αμφισημία είναι πιο διεγερτική.
Σκοτώνοντας το Παιδί, ο δικαστής Χόλντεν είναι ο τελευταίος επιζών της συμμορίας του Γκλάντον. Η καταστροφή των ιθαγενών της Νοτιοδυτικής Αμερικής δεν είναι απολύτως ανάλογη με το κυνήγι για τη δολοφονία του Μόμπι Ντικ, και όμως ο ΜακΚάρθι μας δίνει μερικούς περίεργους παραλληλισμούς μεταξύ των δύο επιδιώξεων. Το πιο εντυπωσιακό είναι μεταξύ του κεφαλαίου 19 του Melville, όπου ένας κουρελιασμένος προφήτης που αυτοαποκαλείται Elijah προειδοποιεί τον Ismael και τον Queequeg να μην ταξιδεύουν με το Pequod, και του κεφαλαίου 4 του McCarthy, όπου «ένας παλιός Μεμονίτης» προειδοποιεί το Παιδί και τους συντρόφους του να μην συνοδεύσουν τον Captain Worth, προιδεάζοντας για τη μεγαλύτερη καταστροφή της εκστρατείας του Glanton.
Η συσχέτιση αυτή, αν και εντυπωσιακή από μόνη της δεν είναι ικανή να μας φωτίσει για τον ρόλο του δικαστή Χόλντεν (το όνομα του υποδηλώνει ένα "κράτημα", πιθανώς μια επιρροή σε όλους όσους συναντά), ο οποίος σε αντίθεση με τον ήρωα του Μόμπι-Ντικ, δεν είναι εντελώς φανταστικός, όπως και ο Glanton άλλωστε, είναι ένας "ιστορικός" πλιατσικολόγος.
Νομίζω λοιπόν ότι με τον ανωτέρω παραλληλισμό ο McCarthy προειδοποιεί τον αναγνώστη του ότι ο δικαστής ταυτίζεται με τον Moby Dick. Ως ένα άλλο λευκό αίνιγμα, ο αλμπίνο δικαστής, όπως και η φάλαινα αλμπίνο, δεν μπορεί να θανατωθεί. Ακόμα ο δικαστής Χόλντεν μιλάει όλες τις γλώσσες, γνωρίζει όλες τις τέχνες και τις επιστήμες και μπορεί να κάνει μαγικές, σαμανιστικές μεταμορφώσεις. Αν και η προφητεία του για τον αιώνιο πόλεμο είναι αυθεντικά καθολική, είναι πρωτίστως Δυτικοαμερικανός, δρα στα Τεξανο-Μεξικάνικα σύνορα και φέρει ένα τουφέκι με ασήμι, όπου το όνομά του είναι χαραγμένο κάτω από τη φράση: Et In Arcadia Ego . Στην Αμερικανική Αρκαδία ο θάνατος είναι πάντα εκεί, εντοπισμένος στο όπλο του δικαστή που δεν αστοχεί ποτέ. Αν η αμερικανική παράδοση είναι ουσιαστικά μια ταινία Western, τότε ο δικαστής ενσαρκώνει αυτή την παράδοση, αν και θα απαιτούσε έναν σκηνοθέτη έτη φωτός μακράν του αείμνηστου Sam Peckinpah, του οποίου το The Wild Bunch απεικονίζει την ηπιότητα σε σύγκριση με τους παραστρατιωτικούς του Glanton...
Το Blood Meridian, εκτός από έναν επίλογο μιας παραγράφου, τελειώνει με τον δικαστή να χορεύει θριαμβευτικά και να διακηρύσσει ότι δεν κοιμάται ποτέ και δεν θα πεθάνει ποτέ. Όμως ο Μακάρθι δεν αφήνει τον δικαστή Χόλντεν να έχει τον τελευταίο λόγο. Το πιο παράξενο χωρίο του βιβλίου, ο επίλογος, τοποθετείται την αυγή, όπου ένας ανώνυμος άνδρας προχωρά σε μια πεδιάδα κάνοντας τρύπες στο βραχώδες έδαφος. Χρησιμοποιώντας ένα εργαλείο με δύο λαβές, ο άνδρας χτυπά «τη φωτιά στον βράχο που έχει βάλει εκεί ο Θεός». Γύρω από τον άνδρα περιπλανώμενοι ψάχνουν για οστά, ενώ ο ίδιος συνεχίζει να χτυπά φωτιά στις τρύπες προχωρώντας. Και αυτό είναι όλο.
Ο υπότιτλος του μυθιστορήματος, "The Evening Redness in the West", μάλλον συνδέεται με τον Δικαστή, τελευταίο επιζώντα της συμμορίας Glanton. Ίσως μπορούμε να υποθέσουμε με κάποια βεβαιότητα ότι ο άνδρας που χτυπά φωτιά στο βράχο την αυγή είναι μια φιγούρα αντίθετη εκείνης που κυριαρχεί κατά το βραδινό κοκκίνισμα στη Δύση. Ο Δικαστής δεν κοιμάται ποτέ, και ίσως δεν θα πεθάνει ποτέ, αλλά ένας νέος Προμηθέας μπορεί να εμφανιστεί για να τον αντιμετωπίσει...
Τα μυθιστορήματα του Μέλβιλ και του Φώκνερ είναι οι πρόδρομοι του ΜακΚάρθι. Ο Αχαάβ του Μέλβιλ συγχωνεύει τους τραγικούς πρωταγωνιστές του Σαίξπηρ —Άμλετ, Ληρ, Μάκβεθ— και τους διασταυρώνει με μια αναζήτηση τόσο προμηθεϊκή όσο και αμερικανική. Αν και οι κριτικοί θα συνεχίσουν να συνδέουν τον McCarthy με τον Faulkner, ο οποίος σίγουρα επηρέασε το στυλ του McCarthy στο Suttree (1979), ο οραματιστής των Blood Meridian (1985) και The Border Trilogy (1992, 1994, 1998) έχει πολύ λιγότερα κοινά με τον Faulkner, οφείλοντας πολύ περισσότερα στον Μέλβιλ και στον Σαίξπηρ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου