A S BYATT, Η ΠΑΡΘΕΝΟΣ ΣΤΟΝ ΚΗΠΟ, ΜΤΦΡ ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΣΧΙΝΑ, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΟΛΙΣ

 Η ιστορία διαδραματίζεται στην περίοδο λίγο πριν και αμέσως μετά τη  στέψη της Βασίλισσας Ελισάβετ Β'  (Ιούνιος 1953). Η δράση λαμβάνει χώρα μέσα και γύρω από ένα δημόσιο σχολείο ανηλίκων αρρένων (δηλαδή ιδιωτικό οικοτροφείο) και, συγκεκριμένα, περιλαμβάνει την οικογένεια και τους συναδέλφους ενός από τους δασκάλους του σχολείου, του Bill Potter. Ο Πότερ είναι εξαιρετικός δάσκαλος αλλά αποφασιστικά δογματικός και απαιτητικός. Τρέφει μεγάλες προσδοκίες για τα παιδιά του, που δείχνουν αποφασισμένα να μην τις εκπληρώσουν, και δεν χαμηλώνει ούτε δευτερόλεπτο τα υψηλά στάνταρ που τους έχει θέσει.

Τα παιδιά του είναι η Stephanie, μια εξαιρετική μαθήτρια που πήγε πρώτη στο Cambridge και θα μπορούσε να έχει μια καριέρα, όπως ήθελε ο πατέρας της, στα γράμματα. Αντίθετα, επέλεξε να γίνει δασκάλα στο τοπικό γυμνάσιο και, το χειρότερο, τουλάχιστον όσον αφορά τον πατέρα της, παντρεύεται τον τοπικό φτωχό έφορο (ο Πότερ αρνείται αποφασιστικά να παραστεί στον γάμο) και σύντομα μένει έγκυος από αυτόν. Η Φρεντερίκα, δεκαεπτά χρονών, ερωτευμένη με τον Αλέξανδρο, αλλά περίεργη για το σεξ είτε με τον Αλέξανδρο είτε, αν αποτύχει, με κάποιον άλλον άντρα, που παίρνει Α στο σχολείο και φιλοδοξεί να παίξει στο έργο του Αλέξανδρου και, τέλος, ο Μάρκους, μαθητής στο σχολείο , ένας εντελώς μοναχικός, που αρχίζει να έχει οράματα και τον κάνει φίλο ο Λούκας Σίμοντς, δάσκαλος στο σχολείο, ο μόνος που τον καταλαβαίνει, που τον βοηθά με διάφορα πειράματα ψυχικής μετάδοσης. Εκτός από τον Simmonds, ο άλλος κεντρικός ήρωας και δάσκαλος στο σχολείο είναι ο Alexander Wedderburn, ο οποίος έχει γράψει ένα θεατρικό έργο για τη βασίλισσα Ελισάβετ Α', το οποίο πρόκειται να παιχτεί κατά την περίοδο της στέψης και το οποίο, όπως γνωρίζουμε από την εναρκτήρια σκηνή του 1968, είναι προορισμένο να γίνει διάσημο.

Το μυθιστόρημα του Byatt είναι πολύ περίπλοκο για να το αναλύσουμε εδώ. Δεν εξετάζει μόνο ψυχολογικά θέματα, όπως η επίδραση ενός κυρίαρχου πατέρα στην οικογένειά του (σύζυγο και παιδιά), η αλλαγή των σεξουαλικών ηθών στη Βρετανία και ο ρόλος της μεσαίας τάξης στην παροχή πολιτισμού στις εργατικές τάξεις, καθώς και κοινωνικο-ιστορικά θέματα όπως η αλλαγή από μια βαρετή κουλτούρα πολέμου σε μια φωτεινότερη μεταπολεμική κουλτούρα, η αναγέννηση –πραγματική ή φανταστική– της δυναστείας από την αλλαγή μονάρχη και ο ρόλος των τεχνών σε έναν πολιτισμό, αλλά σε πιο βαθιά φιλοσοφικά θέματα όπως η θέση και το νόημα της θρησκείας σε έναν πολιτισμό, τη φύση της αγγλικότητας και το αιώνιο ερώτημα του τι είναι πραγματικότητα και τι όχι.

Και η Παρθένος στον Κήπο; Αυτό είναι μόνο ένα από τα πολλά θέματα που απασχολούν τον αναγνώστη. Σε πρώτο επίπεδο, αναφέρεται φυσικά στη βασίλισσα Ελισάβετ Α', το θέμα του θεατρικού έργου του οποίου η δημιουργία και η παραγωγή καταλαμβάνουν τόσο μεγάλο μέρος του μυθιστορήματος και, κατ' επέκταση, στη βασίλισσα Ελισάβετ Β', της οποίας η στέψη πρόκειται να εγκαινιάσει μια νέα εποχή. Υπάρχουν επίσης η Φρεντερίκα, της οποίας η περιέργεια για το σεξ οδηγεί σε πολλές απόπειρες με ηλικιωμένους άντρες πριν χάσει πραγματικά την παρθενιά της με έναν από τους λιγότερο πιθανούς χαρακτήρες. η αδερφή της, η οποία, αν και έχει ήδη χάσει την παρθενιά της, ανησυχεί επειδή οι άντρες δείχνουν να ενδιαφέρονται περισσότερο να την παντρευτούν παρά να τη γαμήσουν και, τέλος, ο αδερφός τους, Μάρκους, ο οποίος, αν και έχει μια σύντομη ομοφυλοφιλική επαφή, χάνει την παρθενιά του με πιο πνευματικό τρόπο, με αρκετά καταστροφικές συνέπειες. Η Byatt σατιρίζει ακόμη και την ιδέα της παρθενίας, κοροϊδεύοντας τον DH Lawrence  του οποίου οι απόψεις για τις παρθένες στους κήπους ήταν θέμα συζήτησης στην Αγγλία τη δεκαετία του 1950 και γενικά κοροϊδεύοντας την άποψη του Lawrence για το γήινο σεξ.

Αυτό είναι ένα βιβλίο που θα χρειαστεί να διαβάσετε πολλές φορές για να εκτιμήσετε την αξία του και τα πολλά πράγματα που συμβαίνουν σε αυτό, αλλά θα βρείτε ότι αξίζει τον κόπο.

ΓΚΟΥΝΑΡ ΣΤΟΛΕΣΕΝ. ΤΑ ΜΑΥΡΑ ΠΡΟΒΑΤΑ, ΜΤΦΡ ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΤΡΙΓΚΟΣ, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΟΛΙΣ

Ο ιδιωτικός ντετέκτιβ Βαργκ Βέουμ, που τον γνωρίσαμε στο "Δικός σου ως το θάνατο" και "Στο σκοτάδι όλοι οι λύκοι είναι γκρι", δέχεται την επίσκεψη μιας παλιάς του φίλης, η οποία του αναθέτει να έρθει σε επαφή με τη ναρκομανή αδελφή της, μιας και εκείνη έχει κόψει πλέον κάθε δεσμό με την οικογένειά της. Ο Βαργκ Βέουμ την εντοπίζει, και η περιπέτεια ξεκινά: του επιτίθενται άγνωστοι και κινδυνεύει να καεί ζωντανός σε μια πυρκαγιά. Την επομένη, ένας άλλος υποψήφιος πελάτης έρχεται να τον επισκεφθεί, ζητώντας τη βοήθειά του: πρόκειται για έναν Αφρικανό φοιτητή, που πασχίζει να ανανεώσει την άδεια παραμονής του και αισθάνεται πως δεν μπορεί να αντιμετωπίσει μόνος του τη νορβηγική γραφειοκρατία. Φαινομενικά, οι δύο υποθέσεις δεν σχετίζονται μεταξύ τους. Τα πράγματα, όμως, δεν είναι όπως φαίνονται. Το νήμα μιας περίπλοκης υπόθεσης αρχίζει να ξετυλίγεται, οδηγώντας τον Βαργκ Βέουμ για μία ακόμη φορά στα άδυτα ενός ζοφερού κόσμου, που κρύβεται πίσω από τη μελαγχολική, βροχερή εικόνα του Μπέργκεν, μιας νορβηγικής επαρχιακής πόλης όπου το φως είναι σπάνιο και οι άνθρωποι συχνά κυνικοί και σκοτεινοί. Ο τυπικός loser χαρακτήρας Βαργκ Βέουμ, μοναχικός, χωρίς ψευδαισθήσεις αλλά βαθιά ανθρώπινος, θα έρθει ξανά αντιμέτωπος με τον κόσμο των ναρκωτικών, της πορνείας, της διαφθοράς και των μεγάλων οικονομικών συμφερόντων, αλλά και με τον ορκισμένο εχθρό του, τον επιθεωρητή Ντάνκερτ Μύυς, πάνω στον οποίο πέφτει αναπόφευκτα σε κάθε στροφή αυτής της γεμάτης ανατροπές ιστορίας.

Το γνώριμο ύφος του Γκούναρ Στόλεσεν, με το υποδόριο χιούμορ και το κριτικό του βλέμμα, κάνει τα "Μαύρα Πρόβατα" μια ιστορία που υπερβαίνει την αστυνομική της διάσταση και αποκτά και άλλες παραμέτρους, κοινωνικές και ψυχολογικές. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Τα "Μαύρα Πρόβατα" δεν είναι απλά άλλο ένα εξαιρετικό νουάρ μυθιστόρημα! Είναι ένα πεζογράφημα με πολιτικές, κοινωνιολογικές και ψυχολογικές παραμέτρους! Πρόκειται, πραγματικά, για μια "κοινωνική φωτογραφία" της... σκοτεινής Νορβηγίας! Και ο Γκούναρ Στόλεσεν, την... "άλλη Νορβηγία", την αποτυπώνει με απίστευτο ρεαλισμό και εξαιρετικά θελκτική γραφή!

Κρατική καταστολή, μεγαλοαστική διαπλοκή και διαφθορά, γραφειοκρατική αθλιότητα, εμπόριο ναρκωτικών και... σάρκας, συνθέτουν ένα ρεαλιστικό κοινωνιολογικό καμβά πάνω στον οποίο ο Στόλεσεν βγάζει όλη την λογοτεχνική του "σκέψη". Και το αποτέλεσμα είναι απλά εξαιρετικό... (ΠΑΝΟΣ ΡΑΜΑΝΤΑΝΗΣ, iskra.gr]

"Ναρκωτικά, πορνεία, ρατσισμός, κρατική διαφθορά και διαπλοκή μεγάλων οικονομικών συμφερόντων πίσω από το λεγόμενο σκανδιναβικό θαύμα. Ο Γκούναρ Στάλεσεν που σε προηγούμενο αστυνομικό μυθιστόρημά του είχε σκαλίσει τα φιλοναζιστικά σύνδρομα του νορβηγικού λαού, ακολουθεί τον ιδιωτικό ντετέκτιβ Βαργκ Βέουμ στα άδυτα ενός ζοφερού κόσμου όπου τον περιμένει ο ορκισμένος εχθρός του, ο επιθεωρητής Μιίς. Η δράση, γεμάτη ανατροπές, τοποθετείται στη φαινομενικά ήσυχη νορβηγική κωμόπολη Μπέργκεν και ο Βέουμ είναι από τους ωραιότερους χαρακτήρες: loser, χωρίς ψευδαισθήσεις, με κριτική ματιά αλλά και βαθιά ανθρώπινος. Αυτή τη φορά προσπαθεί να βοηθήσει μια εξαρτημένη κοπέλα που έχει κόψει τις γέφυρες με την οικογένειά της και έναν αφρικανό φοιτητή που πασχίζει να ανανεώσει την άδεια παραμονής του". (Μικέλα Χαρτουλάρη, Τα Νέα)

 

ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΚΟΡΟΒΕΣΗΣΗ, ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟ ΝΗΣΙ Η ΘΑΛΑΣΣΑ, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΙΘΑΚΗ

 

Είχε πανσέληνο. Αυγουστιάτικη. Το πλοίο, μαγεμένο. Είχαν κοιμηθεί όλοι. Περπατούσα στο κοιμισμένο πλοίο. Χάζευα τις άβολες στάσεις που παίρνει ο άνθρωπος σαν κοιμάται. Χέρια από δω, πόδια από κει, κεφάλια γερμένα νεκρά. Άνθρωποι όλων των σχημάτων και ηλικιών. Δεν ήταν ύπνος αυτός. Ήταν σφαγή. Κι εγώ, ζωντανός, να κυκλοφορώ ανάμεσα στα πτώματα. Ένιωθα τη δύναμη του χάρου. Περπατούσα σε μια χώρα που την είχα εξολοθρεύσει. Ήμουνα ο θεός θάνατος. Κοίταζα το έργο μου και καμάρωνα τη δύναμή μου. Ήμουνα ένας ωραίος θάνατος, μ' αγέρωχο μέτωπο, με μια μαύρη μπέρτα που ανέμιζε, καβάλα σ' ένα μαύρο γυαλιστερό άλογο, που στις οπλές του είχε χρυσά πέταλα. Μοναχικός και αθάνατος. Απόλυτος. Δυνατός. Δεν ένιωθα λύπη για τα θύματά μου. Ένιωθα αγάπη. Περηφάνια. Αυτή η τεράστια σφαγή ήταν δικό μου έργο. Τ' αγαπούσα. Μόνο εγώ μπορούσα να το κάνω. [...] (Από το κεφάλαιο Στο πλοίο)

Ο Περικλής Κοροβέσης με αχαλίνωτο και ενίοτε μαύρο χιούμορ ακολουθεί τον ήρωά του που βρίσκεται εγκλωβισμένος με άπιαστα αντικείμενα του πόθου στις παραλίες της Κεφαλονιάς. Κάθε του κίνηση έχει το βάρος της προσδοκίας και το σπέρμα της αποτυχίας. Κι αυτός, οικείος και αξιαγάπητος αυτοσαρκάζεται ανηλεώς.

ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΚΟΡΟΒΕΣΗΣ, ΠΑΡΑΠΛΕΥΡΕΣ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΕΣ ΑΠΩΛΕΙΕΣ, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΩΝ ΣΥΝΑΔΕΛΦΩΝ

Σε εποχές ζόφου και φόβου, σαν και αυτήν που ζούμε τώρα στην Ελλάδα, έχουμε δύο τρόπους αντίδρασης: ο πρώτος είναι να αφήσουμε το σκοτάδι να μπει στην ψυχή μας και να τη μαυρίσει· ο άλλος είναι να αξιοποιήσουμε το φως που έχουν συσσωρεύσει τα φωτοβολταϊκά της καρδιάς μας.

Το φως είναι ζωοδότρα δύναμη. Ένα μικρό λυχναράκι νικάει και το πιο αδιαπέραστο σκοτάδι. Ξαναφτιάχνουμε τη ζωή μας στο φως και την οργανώνουμε όσο πιο απλά γίνεται σε έναν κόσμο που είναι περίπλοκος και χωρίς νόημα.

Τα μικρά αυτά κειμενάκια που έχουν συγκεντρωθεί σε αυτό τον τόμο είναι μια προσπάθεια να συγκροτηθεί ένας τέτοιος μικρόκοσμος όταν με τύλιγε και με απειλούσε το σκοτάδι. Δεν είχα πρόθεση να τα δημοσιεύσω. Τα θεωρούσα πολύ προσωπικά. Και από μια σύμπτωση κατάλαβα πως δεν υπάρχει προσωπικός λόγος. Αφού είμαστε όντα με λόγο, είμαστε μέσα στην κοινωνία. Και η κοινότητα είναι αυτή που σου δίνει ένα λόγο για να ανακαλύψεις την προσωπικότητά σου, μοναδική και ανεπανάληπτη, όπως ακριβώς είναι τα δακτυλικά σου αποτυπώματα. Συνομιλητές υπάρχουν. Αρκεί να μπορείς να μιλήσεις. Και έτσι βγήκε αυτό το βιβλίο. (Π. Κ., Απρίλιος 2013, από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου) 

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ

"Ερωτευμένος είναι το άλλο όνομα του μελλοθάνατου".

"Το Χόλυγουντ ποτέ δεν ήταν εικονολήπτης των Σοβιετικών".

"Είναι παράδοση στην αριστερά: ή να καταλαβαίνει αργά ή να μην καταλαβαίνει καθόλου".

"Οικονομικός πόλεμος: Το μικρό Βιετνάμ σε έναν πόλεμο τριάντα ετών νικησε δύο αυτοκρατορίες, τη Γαλλία και τις ΗΠΑ. Στο Βιετνάμ έπεσαν παραπάνω βόμβες από αυτές που έριξαν οι σύμμαχοι σε όλη τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Η καταστροφή ολοκληρώθηκε με τη ρίψη ογδόντα εκατομμυρίων απαγορευμένων φονικών χημικών. Δύο εκατομμύρια νεκροί Βιετναμέζοι είναι ο απολογισμός αυτών των εγκλημάτων πολέμου που η κυβέρνηση των ΗΠΑ διέπραξε με πλήρη συνείδηση της παρανομίας. Το επιβεβαιώνουν επίσημες εκθέσεις. Ακόμα γεννιούνται παραμορφωμένα παιδιά. Σήμερα οι ΗΠΑ είναι οι μεγαλύτεροι επενδυτές στο Βιετναμ. Ό,τι δεν μπόρεσαν να πετύχουν τα όπλα το πέτυχε η Παγκόσμια Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο".

"Ο χιμπατζής: Ο Χαμ ο χιμπατζής έγινε εξώφυλλο στο LIFE. Γιατί τέτοια τιμή; Ήταν ο πρώτος που ταξίδεψε στο διάστημα. Γύρισε σώος και αβλαβής. Η ανταμοιβή του; Ένα σιδερένιο κλουβί σε κάποιο ζωολογικό κήπο. Και ποτέ δεν είδε την πατρίδα του, την Αφρική. Εκεί τον είχαν πιάσει με το δίχτυ. Πέθανε φυλακισμένος από θλίψη και ξεχάστηκε. Δηλαδή είχε ανθρώπινη μοίρα. Σαν να ήταν βετεράνος του Βιετνάμ".

"Ηλίθιοι δάσκαλοι: Αν το παιδί σου δεν παίρνει τα γράμματα, και ο δάσκαλος το θεωρεί ανεπίδεκτο μαθήσεως και θέλει να το διώξει από το σχολείο, μην τον πάρεις στα σοβαρά. Υπάρχουν δάσκαλοι που είναι ηλίθιοι. Μπορεί το παιδί σου να είναι μια μελλοντική μεγαλοφυία. Ο Τόμας Έντισον έκανε χίλιες εκατό ανακαλύψεις που επηρέασαν σημαντικά τον κόσμο. Ανάμεσά τους ο λαμπτήρας πυρακτώσεως, ο φωνογράφος, ο προβολέας, το ηλεκτρικό τρένο και πολλά άλλα. Ακόμα, την ενέργεια από τον ήλιο, τον αέρα και τη θάλασσα. Όλα είχαν άμεση πρακτική εφαρμογή. Όταν ήταν μικρός, πουλούσε εφημερίδες στο σταθμό του τρένου. Στο σχολείο ο δάσκαλος τον έδιωξε σε τρεις μήνες. "Αυτό το παιδί έχει μέσα στο κεφάλι του σκατά". Έτσι αποφάνθηκε και τον παρέδωσε στους γονείς του".

ΓΙΑΝΝΗΣ ΝΙΚΟΛΟΥΔΗΣ, ΑΠΟ ΧΩΜΑ ΚΑΙ ΚΟΚΑΛΑ, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΣΚΑΡΙΦΗΜΑ

 

Το χώμα των ανθρώπων και τα κόκκαλα του τόπου

Της Κωνσταντίας Σωτηρίου //

 

Για το βιβλίο «Από χώμα και κόκκαλα» του Γιάννη Νικολούδη, εκδ. Σκαρίφημα

 

Μπορεί αλήθεια ένας  τόπος να επενεργεί τόσο καταλυτικά στους ανθρώπους που να τους καθορίζει απόλυτα και στο τέλος κυριολεκτικά να τους συντρίβει; Μπορεί ο χώρος όπου διαδραματίζεται η λογοτεχνία να είναι ο απόλυτος πρωταγωνιστής ενός έργου; Και τελικά είναι το ίδιο σημαντική η ιστορία ή ο τρόπος που θα επιλέξουμε να την διηγηθούμε;

Αυτά είναι τα βασικά ερωτήματα που θέτει στην νουβέλα του «Από Χώμα και κόκκαλα» ο κρητικός συγγραφέας Γιάννης Νικολούδης, ο οποίος καταφέρνει σε ένα ιδιαίτερα  πυκνό και καλογραμμένο βιβλίο να καταδείξει  όχι μόνο τις παθογένειες της ελληνικής επαρχίας στην Κρήτη που περιγράφει αλλά και να επιβεβαιώσει το καβαφικό «η πόλις θα σε ακολουθεί», πηγαίνοντας το ένα βήμα ακόμα πιο πέρα-η πόλις θα σε ακολουθήσει, θα σε καταπιεί και  στο τέλος θα σε κάνει κομμάτια και θα σε φτύσει.

Ο Νικολούδης επιλέγει να διηγηθεί στο βιβλίο μια φαινομενικά αστυνομική ιστορία. Ένα αποτρόπαιο έγκλημα αποκαλύπτεται στην κρητική επαρχία. Το έγκλημα αφορά ένα νεαρό δάσκαλο, το Μάνο, έναν άνθρωπο  με ιδιαίτερο ψυχισμό και χαρακτήρα που εμπλέκεται σε με ερωτική περιπέτεια με τον ανήλικο γιο ενός τοπικού επιχειρηματία.

Το παρασκήνιο που οδήγησε στο έγκλημα περιγράφεται από τον Νικολούδη σταδιακά, μέσα από την αφήγηση για την προηγούμενη ζωή του Μάνου και τις μαρτυρίες συγγενών, συναδέλφων και ανθρώπων με τους οποίους διασταυρώθηκε σε μια στιγμή η ζωή του. Προσέξτε-ποτέ φίλων. Ο ήρωας του Νικολούδη νιώθει παντού μόνος, μη αποδεκτός και πάντα ξένος και δείχνει να ψάχνει συνεχώς που ανήκει. Οι περιγραφές των άλλων, σκιαγραφημένες πειστικότατα από την πένα του Νικολούδη, εντείνουν την εικόνα της μοναξιάς και της αποξένωσης του ήρωα, προ οικονομώντας ένα δύσκολο τέλος και δίνοντας την απάντηση στον ερώτημα του Μάνου: Δεν ανήκει πουθενά.

Ο συγγραφέας αφήνει την πολλαπλή αφήγηση, τις διηγήσεις του περιβάλλοντος του Μάνου να ξεσκεπάσουν την ιστορία, να αφηγηθούν τα γεγονότα, ξεσκεπάζοντας μαζί και τους ανθρώπους. Την αναλγησία, τον ρατσισμό, την ξενοφοβία, την ομοφοβία, την απόρριψη κάθε τι «άλλου» που είναι ξένο προς τα ήθη με τα οποία έχουν ανατραφεί. Περιγράφοντας τους άλλους οι ήρωες του Νικολούδη περιγράφουν τον ίδιο τον εαυτό τους-κι αυτή είναι μια από τις μεγάλες αρετές του βιβλίου: Η καταγραφή αυτού που ονομάζουμε ελληνική επαρχία, με όλες τις παθογένειες που την χαρακτηρίζουν. Η ανάλγητη καταγγελία και απόρριψη του όλου προς τον διαφορετικό «άλλο».

 

Γιάννης Νικολούδης

 

Αυτός ο «άλλος» παρουσιάζει επίσης τον εαυτό του στο βιβλίο μέσα από μια σειρά ημερολογιακών σημειωμάτων. Αυτός ο εσωτερικός εαυτός, η συνομιλία του ήρωα με τον ίδιο και τους δαίμονες που τον βασανίζουν, είναι από μόνος του μια επιτυχημένη φωνή που διαχωρίζει τον ήρωα Μάνο από τον όχλο που δεν εννόησε ποτέ να τον καταλάβει και που τελικά θα τον συντρίψει. Αυτή η φωνή, διακριτή και διαφοροποιημένη από τις υπόλοιπες φωνές του βιβλίου εξυπηρετεί, πέραν της πλοκής, να καταδείξει και την λογοτεχνική μαεστρία του Νικολούδη στην διήγηση της ιστορίας που γράφει. Επειδή με την χρήση τόσο της τεχνικής της πολυφωνίας, όσο και της τρομακτικά εντυπωσιακής απεικόνισης του τοπίου, καταδεικνύει πως δεν αρκεί να πεις ή να γράψεις στην προκειμένη μια ιστορία, αλλά έχει σημασία και πως αυτή την ιστορία θα την πεις.

Ο τόπος, το σκληρό κρητικό τοπίο, το διαβρωμένο από τα χιόνια και τις πλημμύρες, τόσο όμοιο με την ψυχή του  Μάνου, είναι ίσως ο απόλυτος πρωταγωνιστής της νουβέλας συνθέτοντας τον τόπο που θα εξελιχθεί η τραγωδία. Το απόκοσμο περιβάλλον και η δύναμη της φύσης, που περιγράφεται παράλληλα με την εξέλιξη της αφήγησης, δείχνει να είναι αναπόσπαστο κομμάτι της εξέλιξης της ιστορίας, σαν ένας ζωντανός οργανισμός, σαν ένας άλλος αφηγητής που δείχνει την αναπόφευκτη εξέλιξη των πραγμάτων. Η φύση, το τοπίο, η χώρα είναι στο βιβλίο του Νικολούδη το πεπρωμένο που όχι μόνο δεν μπορείς να αποφύγεις, αλλά που θα καθορίσει αυτό που υπήρξες και αυτό που θα πράξεις.

 

ΑΧΙΛΛΕΑΣ ΚΥΡΙΑΚΙΔΗΣ, ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΜΙΑ ΙΔΙΩΤΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΙΧΛΗ

 Αχιλλέας Κυριακίδης: "Σημειώσεις για μια ιδιωτική θεωρία της λογοτεχνίας" 

«Όταν ο αναγνώστης δημιουργεί, ο συγγραφέας σωπαίνει»

Εραστής της μικρής φόρμας και της υπαινικτικής γραφής ο συγγραφέας, μεταφραστής, σκηνοθέτης (και πολλά άλλα), Αχιλλέας Κυριακίδης(Κάιρο,1946) με την έκδοση δύο βιβλίων του μέσα σε λίγους μήνες, και τα οποία, αφορούν παλαιότερες δουλειές του, έρχεται να τονίσει την μοναδικότητά του στην σύγχρονη ελληνική πεζογραφία. Οι έξοχες «Σημειώσεις για μια ιδιωτική θεωρία της λογοτεχνίας» (Εκδ. Κίχλη, σελ.45), μια έκδοση με αφορισμούς και θραύσματα σκέψεων και συζητήσεων είναι ένα λογοτεχνικό «παιχνίδι» ενώ η θαυμάσια «Μουσική και άλλα πεζά» (Εκδ. Πατάκης, σελ.407), είναι μια γνωριμία του νεότερου κοινού που γνώρισε τον Κυριακίδη μέσα από τις πρόσφατες δουλειές του, με το παλαιότερο συγγραφικό του έργο και πιο συγκεκριμένα της περιόδου 1973-1995.

«Η καλή λογοτεχνία θέτει τα ερωτήματα. Η κακή λογοτεχνία τα απαντά.»

Οι «Σημειώσεις για μια ιδιωτική θεωρία της λογοτεχνίας», είναι ένας μικρός σε όγκο τόμος, αλλά πολύ μεγάλος σε ουσία, που περιέχει τις σκέψεις και τις ανησυχίες ενός σύγχρονου αναγεννησιακού διανοητή. Σημειώσεις για την λογοτεχνία, την γραφή, τον κινηματογράφο και την σχέση του με την λογοτεχνία, την κριτική, την μετάφραση, την ποίηση, με ένα ύφος άλλοτε ανάλαφρο και παιγνιώδες, άλλοτε στοχαστικό και κρυπτικό, άλλοτε αμφίσημο, άλλοτε ξεκάθαρο. 

Ο Κυριακίδης υπερασπίζεται την μικρή φόρμα, το διήγημα έναντι του ογκώδους μυθιστορήματος, το τονίζει αυτό με φράσεις που τον σημάδεψαν – χωρίς να αρνιέται βέβαια την δύναμη των μυθιστορημάτων. Έτσι κι αλλιώς, η αγάπη για την λογοτεχνία διαπερνάει τις σελίδες του μικρού αυτού βιβλίου.

«Ξαναδιαβάζω ένα βιβλίο για να ξαναβρώ μέσα του εκείνον τον παλιό αναγνώστη του που κάποτε έκλεισε τρέμοντας τη Δίκη, συμπόνεσε τον Πρόξενο Φέρμιν, ταυτίστηκε με τον μπορχεσιανό ήρωα του «Νότου», ερωτεύτηκε σφοδρά την Έμμα κι έκλαψε με λυγμούς όταν τελείωσε το Εκατό χρόνια μοναξιά γιατί δεν θα το διάβαζε ποτέ για πρώτη φορά.»

Πολλές από τις σκέψεις και του αφορισμούς, έχουν πρωτοδημοσιευτεί σε βιβλία και σε συνεντεύξεις του Κυριακίδη. Αρκετά από αυτά στην εξαιρετική «Μικρή Περιοχή» που είχε εκδοθεί πριν από μερικά χρόνια, άλλα σε εφημερίδες και περιοδικά. Δεν χάνουν όμως την αξία τους και μπορούν να διαβαστούν ανά πάσα στιγμή, αποσπασματικά ή όχι, σε διαλείμματα από άλλες αναγνώσεις. Κάθε αφορισμός είναι και μια πρόκληση για σκέψη, για γόνιμο προβληματισμό, για συζήτηση.

«Κάθε σπουδαίο λογοτεχνικό έργο είναι σαν τη μουσική: δεν μπορείς να το αφηγηθείς.»

Το χιούμορ, ο αυτοσαρκασμός και η ειρωνία τόσο γνώριμα στο έργο του Κυριακίδη, υπάρχουν σε μεγάλο βαθμό στις «Σημειώσεις…». Ο αναγνώστης δεν νιώθει ότι έχει μπροστά του, έναν άνθρωπο που θέλει να φαίνεται σοφός και να του κουνήσει το δάχτυλο με διδαχές ή έναν άνθρωπο που θέλει να του πει εξυπνάδες και ευφυολογήματα, αλλά έναν συγγραφέα που ψάχνει, αναρωτιέται, προβληματίζεται για την τέχνη του, είτε αυτή λέγεται σκηνοθεσία ταινιών μικρού μήκους, είτε μετάφραση, είτε γράψιμο ενός βιβλίου. Το μικρό βιβλιαράκι-κομψοτέχνημα (εξάλλου οι εκδόσεις Κίχλη είναι εγγύηση καλαισθησίας), αποτελεί απαραίτητο συμπλήρωμα για όποιον ενδιαφέρεται για την (καλή) λογοτεχνία.

« «Για χρόνια πλάγιαζε νωρίς, αλλά ένα πρωί, πριν ο πατέρας του τον πάει να πρωτοδεί τον πάγο, ξύπνησε μεταμορφωμένος σ’ ένα τεράστιο μαμούνι» : Δεν ξέρω αν είμαι ως αναγνώστης αυτό που λένε «επαρκής», ξέρω όμως ότι είμαι επαρκώς φετιχιστής.»

Στην «Μουσική και άλλα πεζά», την συλλογή που περιέχ