Το χώμα των ανθρώπων και τα κόκκαλα του τόπου
Της Κωνσταντίας Σωτηρίου //
Για το βιβλίο «Από χώμα και κόκκαλα» του Γιάννη Νικολούδη, εκδ. Σκαρίφημα
Μπορεί αλήθεια ένας τόπος να επενεργεί τόσο καταλυτικά στους ανθρώπους που να τους καθορίζει απόλυτα και στο τέλος κυριολεκτικά να τους συντρίβει; Μπορεί ο χώρος όπου διαδραματίζεται η λογοτεχνία να είναι ο απόλυτος πρωταγωνιστής ενός έργου; Και τελικά είναι το ίδιο σημαντική η ιστορία ή ο τρόπος που θα επιλέξουμε να την διηγηθούμε;
Αυτά είναι τα βασικά ερωτήματα που θέτει στην νουβέλα του «Από Χώμα και κόκκαλα» ο κρητικός συγγραφέας Γιάννης Νικολούδης, ο οποίος καταφέρνει σε ένα ιδιαίτερα πυκνό και καλογραμμένο βιβλίο να καταδείξει όχι μόνο τις παθογένειες της ελληνικής επαρχίας στην Κρήτη που περιγράφει αλλά και να επιβεβαιώσει το καβαφικό «η πόλις θα σε ακολουθεί», πηγαίνοντας το ένα βήμα ακόμα πιο πέρα-η πόλις θα σε ακολουθήσει, θα σε καταπιεί και στο τέλος θα σε κάνει κομμάτια και θα σε φτύσει.
Ο Νικολούδης επιλέγει να διηγηθεί στο βιβλίο μια φαινομενικά αστυνομική ιστορία. Ένα αποτρόπαιο έγκλημα αποκαλύπτεται στην κρητική επαρχία. Το έγκλημα αφορά ένα νεαρό δάσκαλο, το Μάνο, έναν άνθρωπο με ιδιαίτερο ψυχισμό και χαρακτήρα που εμπλέκεται σε με ερωτική περιπέτεια με τον ανήλικο γιο ενός τοπικού επιχειρηματία.
Το παρασκήνιο που οδήγησε στο έγκλημα περιγράφεται από τον Νικολούδη σταδιακά, μέσα από την αφήγηση για την προηγούμενη ζωή του Μάνου και τις μαρτυρίες συγγενών, συναδέλφων και ανθρώπων με τους οποίους διασταυρώθηκε σε μια στιγμή η ζωή του. Προσέξτε-ποτέ φίλων. Ο ήρωας του Νικολούδη νιώθει παντού μόνος, μη αποδεκτός και πάντα ξένος και δείχνει να ψάχνει συνεχώς που ανήκει. Οι περιγραφές των άλλων, σκιαγραφημένες πειστικότατα από την πένα του Νικολούδη, εντείνουν την εικόνα της μοναξιάς και της αποξένωσης του ήρωα, προ οικονομώντας ένα δύσκολο τέλος και δίνοντας την απάντηση στον ερώτημα του Μάνου: Δεν ανήκει πουθενά.
Ο συγγραφέας αφήνει την πολλαπλή αφήγηση, τις διηγήσεις του περιβάλλοντος του Μάνου να ξεσκεπάσουν την ιστορία, να αφηγηθούν τα γεγονότα, ξεσκεπάζοντας μαζί και τους ανθρώπους. Την αναλγησία, τον ρατσισμό, την ξενοφοβία, την ομοφοβία, την απόρριψη κάθε τι «άλλου» που είναι ξένο προς τα ήθη με τα οποία έχουν ανατραφεί. Περιγράφοντας τους άλλους οι ήρωες του Νικολούδη περιγράφουν τον ίδιο τον εαυτό τους-κι αυτή είναι μια από τις μεγάλες αρετές του βιβλίου: Η καταγραφή αυτού που ονομάζουμε ελληνική επαρχία, με όλες τις παθογένειες που την χαρακτηρίζουν. Η ανάλγητη καταγγελία και απόρριψη του όλου προς τον διαφορετικό «άλλο».
Γιάννης Νικολούδης
Αυτός ο «άλλος» παρουσιάζει επίσης τον εαυτό του στο βιβλίο μέσα από μια σειρά ημερολογιακών σημειωμάτων. Αυτός ο εσωτερικός εαυτός, η συνομιλία του ήρωα με τον ίδιο και τους δαίμονες που τον βασανίζουν, είναι από μόνος του μια επιτυχημένη φωνή που διαχωρίζει τον ήρωα Μάνο από τον όχλο που δεν εννόησε ποτέ να τον καταλάβει και που τελικά θα τον συντρίψει. Αυτή η φωνή, διακριτή και διαφοροποιημένη από τις υπόλοιπες φωνές του βιβλίου εξυπηρετεί, πέραν της πλοκής, να καταδείξει και την λογοτεχνική μαεστρία του Νικολούδη στην διήγηση της ιστορίας που γράφει. Επειδή με την χρήση τόσο της τεχνικής της πολυφωνίας, όσο και της τρομακτικά εντυπωσιακής απεικόνισης του τοπίου, καταδεικνύει πως δεν αρκεί να πεις ή να γράψεις στην προκειμένη μια ιστορία, αλλά έχει σημασία και πως αυτή την ιστορία θα την πεις.
Ο τόπος, το σκληρό κρητικό τοπίο, το διαβρωμένο από τα χιόνια και τις πλημμύρες, τόσο όμοιο με την ψυχή του Μάνου, είναι ίσως ο απόλυτος πρωταγωνιστής της νουβέλας συνθέτοντας τον τόπο που θα εξελιχθεί η τραγωδία. Το απόκοσμο περιβάλλον και η δύναμη της φύσης, που περιγράφεται παράλληλα με την εξέλιξη της αφήγησης, δείχνει να είναι αναπόσπαστο κομμάτι της εξέλιξης της ιστορίας, σαν ένας ζωντανός οργανισμός, σαν ένας άλλος αφηγητής που δείχνει την αναπόφευκτη εξέλιξη των πραγμάτων. Η φύση, το τοπίο, η χώρα είναι στο βιβλίο του Νικολούδη το πεπρωμένο που όχι μόνο δεν μπορείς να αποφύγεις, αλλά που θα καθορίσει αυτό που υπήρξες και αυτό που θα πράξεις.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου