ΝΙΚΗΤΑΣ ΣΙΝΙΟΣΟΓΛΟΥ, ΑΠΟΜΟΝΩΤΗΡΙΟ ΛΟΙΜΥΠΟΠΤΩΝ ΖΩΩΝ, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΙΧΛΗ

 

Το Ανεπιτήρητο Παραγωγικό Ζώο -του οποίου την ιστορία θα μάθουμε σε άλλο βιβλίο- γυρνά νύχτα στους δρόμους μιας πολιτείας σε παρακμή, ώσπου χάνει τον δρόμο για το σπίτι του. Το κλείνουν στο Απομονωτήριο, ένα ίδρυμα για την ενδυνάμωση λοιμυπόπτων ζώων με ιδιαιτερότητες. Κάθε νύχτα και άλλο ζώο παίρνει τον λόγο και διηγείται την ιστορία του άγριου βασανισμού του. Αφηγούνται βίαιες ιστορίες από έναν κόσμο όπου ο άνθρωπος έχει πάψει να είναι η κορωνίδα της Δημιουργίας και έγινε η ασθένειά της.

Το Απομονωτήριο Λοιμυπόπτων Ζώων κρύβει πίσω από τις πόρτες του την εξωφρενική προσδοκία της επιστροφής στο κτήνος. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Η ΑΚΟΛΟΥΘΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΑΝΤΛΗΘΗΚΕ ΑΠΟ ΕΔΩ

ο Bookreads έχει την ιδιαίτερη χαρά να φιλοξενεί έναν συγγραφέα που ξεχωρίζει για το βάθος και τη μοναδικότητα του λόγου του, τον Νικήτα Σινιόσογλου.

Ένας δημιουργός που με τις λέξεις του δεν περιορίζεται απλά στο να αφηγείται, αλλά μας προσκαλεί να περιπλανηθούμε μαζί του στα μονοπάτια της αστικής καθημερινότητας, να δούμε την πόλη μέσα από διαφορετικές οπτικές, και να αναστοχαστούμε για την ύπαρξή μας μέσα σε αυτήν.

Ο Νικήτας Σινιόσογλου πειραματίζεται με τα όρια μεταξύ δοκιμιακού και λογοτεχνικού λόγου, δημιουργώντας έναν μοναδικό συνδυασμό που αποτυπώνει την ατμόσφαιρα και τις αντιφάσεις της σύγχρονης αστικής ζωής.

Ο Νικήτας Σινιόσογλου είπε χαρακτηριστικά αναφερόμενος στο γράψιμο σαν διαδικασία:

«[...]Αλλά δεν είμαστε μάγοι, κι ίσως γι᾽αυτό γράφουμε, επειδή είμαστε αποτυχημένοι μάγοι.»

Οι γραμμές του δεν ακολουθούν τους συνηθισμένους δρόμους, αλλά με κάθε του έργο προκαλεί την αντίληψη του αναγνώστη, καλώντας τον να σκεφτεί και να βιώσει την πόλη και το περιβάλλον της όχι μόνο ως σκηνικό, αλλά και ως μέρος της εσωτερικής του περιπλάνησης.

Όταν τον ρωτήσαμε πως βλέπει τον εκδοτικό κόσμο στην Ελλάδα, με τόσα και τόσα βιβλία που βλέπουμε στους πάγκους των βιβλιοπωλείων εκείνος απάντησε χαρακτηριστικά:

«Οι δημιουργοί που εκμεταλλεύονται τις τάσεις της εποχής για να εισπράξουν χειροκρότημα και επιχορηγήσεις. Μονίμως αγανακτισμένοι, αλλά τόσο αυτάρεσκοι, σπεύδουν να καταγγείλουν το άλφα και το βήτα με το δάχτυλο στη σκανδάλη. Υπάρχει κάτι σωφρονιστικό στην τέχνη που προωθούν και συχνά λειτουργούν σαν σέχτα (ενώ μιλάνε για συμπερίληψη). Και οι πέτρες έχουν καταλάβει ότι πρόκειται για επιτήδειο μάρκετινγκ.»

Στο τελευταίο του βιβλίο όμως τα πράγματα παίρνουν μία διαφορετική τροπή. Στο βιβλίο «Απομονωτήριο Λοιμυπόπτων Ζώων» ο Σινιόσογλου μιλάει με παραβολές ζώων. Οι ιστορίες εδώ κρύβουν πίσω από τις πόρτες τους «την εξωφρενική προσδοκία της επιστροφής στο κτήνος». Μιλώντας μέσα από τα μάτια και τα σώματα διαφόρων ζώων, ο Σινιόσογλου μας δείχνει κάτι πολύ σημαντικό για τις ζωές μας στην σημερινή κοινωνία.

Είπε συγκεκριμένα για το τελευταίο του βιβλίο, μεταξύ άλλων:

«Ίσως το Απομονωτήριο να είναι μια αλληγορία για την ασθένεια του σύγχρονου πολιτισμού. Αυτό που λέμε «δυτικός πολιτισμός» αλλάζει και μετατρέπεται σε κάτι άσαρκο, αφύσικο και ουδέτερο που δεν μπορεί πια να είναι πολιτισμός. Όμως, αυτό το νέο υβρίδιο παίρνει τη θέση του πολιτισμού και επιβάλλει τις νόρμες του… Αυτή τη στιγμή ο δυτικός πολιτισμός είναι κάτι ανάμεσα σε εμπόρευμα και σε πτώμα».

Ο Νικήτας Σινιόσογλου, γνωστός για τα επιτυχημένα του δοκίμια, τώρα γράφει ένα μικρό μυθιστόρημα με πρωταγωνιστές ζώα. Τον ρωτήσαμε αν στο τελευταίο του βιβλίο είχε αλληγορική διαθεση κι εκείνος μας είπε:

«Εδώ είναι το περίεργο. Όσο έγραφα δεν είχα καμία διάθεση αλληγορική, με ρουφούσε η σάρκα του ζώου που το ξεσκίζουν, το αποτύπωμα της ανθρώπινης μανίας στο σώμα, με είχε κυριεύσει το μπουλούκι των παιδιών που βασανίζει τη γάτα στο δρόμο. Έβλεπα μόνον το μένος του ανθρώπου απέναντι στην αγνότητα και στην ιερότητα του σώματος, την ατόφια στιγμή της ανθρώπινης κακίας απέναντι σε κάτι φυσικά όμορφο, κυρίως το συμβάν του μαρτυρίου. »

Ο Νικήτας Σινιόσογλου είναι συγγραφέας και γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε φιλοσοφία στα Πανεπιστήμια Αθηνών, Μονάχου και Cambridge (PhD).

Στην αγγλική γλώσσα έχει εκδώσει, μεταξύ άλλων, δύο μονογραφίες: Plato and Theodoret: The Christian Appropriation of Platonic Philosophy and the Hellenic Intellectual Resistance (Cambridge University Press, 2008) και Radical Platonism in Byzantium: Illumination and Utopia in Gemistos Plethon (Cambridge University Press, 2011).

Στα ελληνικά έχει εκδώσει τα βιβλία: Αλλόκοτος Ελληνισμός. Δοκίμιο για την οριακή εμπειρία των ιδεών (Κίχλη, 2016· Βραβείο Δοκιμίου του περιοδικού «Ο Αναγνώστης», 2017)· Μαύρες Διαθήκες. Δοκίμιο για τα όρια της ημερολογιακής γραφής (Κίχλη, 2018)· Λεωφόρος ΝΑΤΟ. Δοκιμή περιπλάνησης (Κίχλη, 2019).

Ακολουθεί ολόκληρη η συνέντευξη με τον Νικήτα Σινιόσογλου:

Πες μας για το τελευταίο σου βιβλίο, «Απομονωτήριο Λοιμυπόπτων Ζώων»

Νικήτας Σινιόσογλου: Το Απομονωτήριο είναι μια δομή για ζώα τσακισμένα σωματικά και ψυχικά. Ο ήρωας του βιβλίου είναι επίσης ζώο, όμως αταυτοποίητο, γιατί δεν μαθαίνουμε ποτέ τι ζώο είναι, ξέρουμε μόνον ότι το μάγκωσαν μετά από μια νυχτερινή περιπλάνηση και το έκλεισαν στο Απομονωτήριο. Τα ημιθανή όντα που συναντά στους διαδρόμους του ιδρύματος, κανονικά ζώα ή προϊόντα εργαστηριακού πειραματισμού και υβριδισμού, παίρνουν διαδοχικά τον λόγο και διηγούνται την ιστορία του άγριου βασανισμού τους. Εξυμνούν τον διευθυντή του Απομονωτηρίου, ο οποίος με τεχνικές επαγγελματία ψυχικής υγείας και life-coach χειραγωγεί τα ζώα και τα «ενδυναμώνει», δηλαδή τα εθίζει στην τοξική θετικότητα με σκοπό να ανακόψει την κατάρρευσή τους και να εμποδίσει τη μετάδοση ηττοπαθών ιδεών... Κάνει τα σώματα να λειτουργούν, κι ας ρημάξει το μέσα. Ο ήρωάς μας δεν μιλάει ποτέ, μόνον ακούει τις ιστορίες των ζώων, μερικές φορές στη ζωή δεν σου απομένει τίποτα άλλο απ᾽το να ακούς τις ιστορίες των άλλων. Μέχρι που το ένστικτο ―κι όχι το μυαλό― τον προειδοποιεί πως ολόγυρα η βία έχει πολύ ύπουλα περάσει από το σύστημα στα θεραπευόμενα ζώα, όσο κακόμοιρα και αν έμοιαζαν προ ολίγου…

Ο Νικήτας Σινιόσογλου μιλάει στο CNN Greece.

Νίκος Ραζής/CNN Greece

Γιατί επέλεξες να μιλήσεις μέσω των ζώων;

Νικήτας Σινιόσογλου: Από την ανία και την αηδία που μου προκαλεί ο κόσμος των ανθρώπων. Νομίζω ότι αυτός ο κόσμος επιβιώνει ως καρικατούρα μιας ακαθόριστης ιατρικής δομής. Η Δύση παρακμάζει σαν ίδρυμα, όπου διασφαλίζεται πως οι άνθρωποι θα παραμένουν στοιχειωδώς λειτουργικοί, ενώ έχουν χάσει την ψυχή τους. Όταν τα σκέφτομαι αυτά, η ουρά μιας γάτας, ένα πουλί που ανοίγει τα φτερά του, είναι στιγμιαίες διαφυγές, έχουν κάτι από αντίδοτο και σήμα.

Είναι λοιπόν τα ζώα απλά ένα όχημα για να πεις κάτι άλλο;

Νικήτας Σινιόσογλου: Ίσως το Απομονωτήριο να είναι μια αλληγορία για την ασθένεια του σύγχρονου πολιτισμού. Αυτό που λέμε «δυτικός πολιτισμός» αλλάζει και μετατρέπεται σε κάτι άσαρκο, αφύσικο και ουδέτερο που δεν μπορεί πια να είναι πολιτισμός. Όμως, αυτό το νέο υβρίδιο παίρνει τη θέση του πολιτισμού και επιβάλλει τις νόρμες του… Αυτή τη στιγμή ο δυτικός πολιτισμός είναι κάτι ανάμεσα σε εμπόρευμα και σε πτώμα.

Επομένως, πιστεύεις πως η σημερινή κοινωνία μας αντιμετωπίζει σαν ετοιμοθάνατα ζώα που ολοκληρώνουν τον κύκλο τους;

Νικήτας Σινιόσογλου: Η γνώμη μου είναι πως οι κοινωνίες της Δύσης έχουν εξαντλήσει τα περιθώριά τους να αναπαραχθούν. Δημογραφικά και πολιτισμικά υφίσταται μια καθίζηση, μια φθίνουσα και εκφυλιστική πορεία που είναι μη αναστρέψιμη. Οι ευρωπαϊκές κοινωνίες σέρνονται με πατέντες σαν παλιά μηχανή που φτύνει λάδια. Υπάρχει ολόγυρα μια πρωτόγνωρη έξαρση της βίας ― τόση βία σωματική, ψυχική και συναισθηματική, βία ύπουλη, επιπλέον η βία της επιστήμης, καθώς εισβάλλει ανεξέλεγκτη στον βίο των ανθρώπων. Υποχώρησαν οι φυσικές ανθεκτικές συνδέσεις μεταξύ των προσώπων, γι᾽αυτό τόσα προφίλ, και κατοικίδια, και ψυχοθεραπείες. Θα μπορούσες να πεις, ότι ο άνθρωπος ως πρόσωπο επιτέλους υποβαθμίζεται όπως του αξίζει, τη στιγμή που αναβαπτίζεται το πρόσωπο του ζώου.

Είχες πρόθεση αλληγορική εξαρχής;

Νικήτας Σινιόσογλου: Εδώ είναι το περίεργο. Όσο έγραφα δεν είχα καμία διάθεση αλληγορική, με ρουφούσε η σάρκα του ζώου που το ξεσκίζουν, το αποτύπωμα της ανθρώπινης μανίας στο σώμα, με είχε κυριεύσει το μπουλούκι των παιδιών που βασανίζει τη γάτα στο δρόμο. Έβλεπα μόνον το μένος του ανθρώπου απέναντι στην αγνότητα και στην ιερότητα του σώματος, την ατόφια στιγμή της ανθρώπινης κακίας απέναντι σε κάτι φυσικά όμορφο, κυρίως το συμβάν του μαρτυρίου. Τίποτα άλλο δεν υπήρχε, πέρα από το σώμα που το σταυρώνουν και το βασανίζουν. Η αλληγορία, εάν υπάρχει, δεν μου ήταν συνειδητή, γεννήθηκε γράφοντας. Ας βρει ο αναγνώστης τις αναλογίες με το σήμερα...

Ο Νικήτας Σινιόσογλου, συγγραφέας.

Νίκος Ραζής/CNN Greece

Πώς προέκυψε ο αλλόκοτος τίτλος;

Νικήτας Σινιόσογλου: Ο τίτλος προέκυψε από ένα καταχωνιασμένο δημόσιο έγγραφο περί κτηνιατρικών δομών. Μου φάνηκε χαρακτηριστικό δείγμα ακούσιας ποίησης, όπως ονομάζω όρους επιστημονικούς και διατυπώσεις γραφειοκρατικές που κινητοποιούν συνειρμούς, τους οποίους πιθανότατα δεν φαντάζονταν οι εισηγητές τους. Το ίδιο ισχύει και για τη νομική διατύπωση Ανεπιτήρητο Παραγωγικό Ζώο (έτσι ονομάζεται ο ήρωας της ιστορίας), μια τεχνική έκφραση για τα πρόβατα, τα κατσίκια, τα αλογάκια και λοιπά παραγωγικά ζώα που έχουν ξεφύγει από την επίβλεψη των ανθρώπων, κοινώς το ᾽χουν σκάσει από το μαντρί.

Είσαι κοντά με τα ζώα στην πραγματικότητα; Τι ρόλο παίζουν στη ζωή σου;

Νικήτας Σινιόσογλου: Είμαι εναντίον της μανίας με τα κατοικίδια. Με προβληματίζει η επίδειξή τους. Κάτι δεν πάει καλά... Από την άλλη, το ζώο κλονίζει τον ανθρωποκεντρισμό. Και αυτό είναι σπουδαίο. Τα ζώα τα σέβομαι και μαζί τα φοβάμαι. Με διαβάζουν με τρόπους που ξεπερνούν αυτούς των ανθρώπων. Στέκονται πιο άμεσα απέναντι στο ατόφιο συμβάν της ζωής. Συχνά μου πετάνε πίσω τον εαυτό μου, κάτι στο βλέμμα τους, που δεν μπορώ να εξηγήσω. Τα ζώα ήταν πάντα ο άβολος καθρέφτης του ανθρώπου, ο απόλυτος ξένος και μαζί ο βαθύτερος εαυτός μας. Μια μεθόριος της ύπαρξης. Άνθρωποι και ζώα είναι πορώδη όντα, σαν μέσα από μεμβράνες αγγίζουν το ένα το άλλο και μαθαίνουν το ένα από το άλλο. Έτσι, από την αρχαιότητα ήδη αναπτύχθηκε ένα χωριστό λογοτεχνικό είδος, τα ζωολόγια, το οποίο μάλιστα συχνά ενσωμάτωνε υβριδικές μορφές και φανταστικά όντα, όπως συμβαίνει και στο Απομονωτήριο… Όσο εκφυλίζεται ο πολιτισμός των ανθρώπων, τόσο ενισχύεται ο κατοπτρισμός του ανθρώπινου ειδώλου στη σάρκα του ζώου. Μπροστά τους νιώθω μια νοσταλγία και μια ανατριχίλα, σαν να μπαίνω σε ιερό.

Ο Νικήτας Σινιόσογλου μιλάει στο CNN Greece.

Νίκος Ραζής/CNN Greece

Φαντάσου τον εαυτό σου σαν ζώο, τι ζώο θα ήσουν;

Νικήτας Σινιόσογλου: Έχω αδυναμία στα ανεπιτήρητα κατσίκια Σίφνου. Πετάγεται ένα κεφάλι μέσα στα κατσάβραχα και στα θυμάρια και σχηματίζει ένα τεράστιο ερωτηματικό. Έπειτα εξαφανίζεται… Μου αρέσουν ζώα απροσάρμοστα και μη συνεργάσιμα, ζώα που καλά και σώνει οι άλλοι θέλουν να τα κάνουν παραγωγικά, ή ζώα συντροφιάς, και αυτά κλωτσάνε. Υπάρχει ένας τέτοιος γάτος μεταξύ πραγματικότητας και θρύλου, ο φουρόγατος. Λένε πως ήταν οικόσιτος γάτος που την κοπάνησε και αγρίεψε εκ νέου. Είναι μοναχικός γάτος, αποφεύγει τους ανθρώπους και τα άλλα ζώα και κινείται σαν φάντασμα στα βουνά. Αν τον δεις, μάλλον σημαίνει πως είναι άρρωστος ή τραυματισμένος.

Αν σε έκλειναν σε κάποιο ανάλογο άσυλο, όπως το περιγράφεις στο βιβλίο σου, πως θα αντιδρούσες;

Νικήτας Σινιόσογλου: Θα πηδούσα τη μάντρα. Έπειτα, θα έβρισκα ένα άλλο ανεπιτήρητο και παλαβούτσικο πλάσμα και θα επικοινωνούσαμε συνωμοτικά, όπως στο Trust (1990) του Hal Hartley. Μαζί θα κάναμε επιδρομές στα γιαπιά και τα ερείπια του πολιτισμού. Και όσο πάει.

Ποιες ήταν οι βασικές σου επιρροές καθώς έγραφες το βιβλιο «Απομονωτήριο Λοιμυπόπτων Ζώων»; Λογοτεχνικές και ό,τι άλλο φυσικά, κινηματογραφικές, εικαστικές κλπ…

Νικήτας Σινιόσογλου: Τα τελευταία χρόνια μάζευα ειδήσεις για τον βασανισμό και το μαρτύριο των ζώων σε όλη τη χώρα, και άλλες για τον υβριδισμό τους, ας πούμε για τα καβούρια που φρακάρουν σε σπασμένους γλόμπους και σε άλλα σκουπίδια των βυθών, ώσπου πεθαίνουν από ασιτία. Επομένως, οι ιστορίες των ζώων είναι πραγματικές, εμπνευσμένες από την επικαιρότητα. Το Γατί του Μιχαήλ Μητσάκη τυχαίνει να είναι το αγαπημένο μου διήγημα, μόνον που διασκευάζοντάς το ενσωμάτωσα ειδήσεις που έβρισκα για τον βασανισμό γατιών, με συγκλόνισε η περιοδικότητα και η επανάληψη του φαινομένου ― ένα είδος αποστροφής του ανθρώπου για την καθαρότητα της ύπαρξης, την οποία ο πολιτισμός απέτυχε να εξαλείψει. Στη θέση του γατιού μπορείς να βάλεις οποιοδήποτε αγνό πλάσμα. Σε πιο τεχνικό επίπεδο, με επηρέασαν τα ζωολόγια της Αναγέννησης και των νεότερων χρόνων, ιδίως όταν η φυσική επιστήμη εκτρέπεται στη φαντασία, οπότε πραγματικά ζώα ανακατεύονται με φανταστικά. Κατά τα άλλα, το βιβλίο έχει καταβολές θεατρικές. Και τώρα που το σκέφτομαι! Η ταινία του Μπρεσόν Au hasard Balthazar (1966), η οποία έχει για πρωταγωνιστή ένα γαϊδουράκι, είναι η πιο σπαρακτική στιγμή που έχω βιώσει στο σινεμά.

Ο Νικήτας Σινιόσογλου, συγγραφέας.

Νίκος Ραζής/CNN Greece

Είναι τελικά τα ζώα πιο αθώα από τους ανθρώπους; Ή μήπως είναι κι αυτά σκληρά όργανα μιας ανηλεούς, σκοτεινής και αχόρταγης φύσης;

Νικήτας Σινιόσογλου: Το σύνηθες σφάλμα των μεταμοντέρνων προσεγγίσεων στα ζώα είναι η επιλεκτική αναγωγή της ζωικότητας (καλύτερα: της ζωοσύνης! Δεν είναι υπέροχη λέξη;) σε πρότυπο μας ιδανικής «συμπερίληψης». Κάποιοι φαντάζονται μια νέα «πολιτική της σχέσης» παιγνιώδη και υπερ-συμπεριληπτική βασισμένη στον τρόπο των ζώων, αποσιωπώντας ότι και ο κόσμος των ζώων είναι βουτηγμένος στη βία. Αρκεί να δεις στους σκοτεινούς δρόμους της Αθήνας κάτι μούργους γάτους που σέρνονται με τα αυτιά τους τσακισμένα από τις μάχες… Άνθρωποι και ζώα κατάγονται από την ίδια άβυσσο, μαζί περιπλανιόμαστε, συνοδοιπόροι, στις ατραπούς της προαιωνιας Πτώσης που μας σιγοτρώει. Η διαφορά είναι πως το ζώο βρίσκεται πέρα από ηθικές και αισθητικές κατηγορίες και επιπλέον σχετίζεται αλλιώτικα με τον χρόνο, ας πούμε δεν νοιάζεται να είναι παραγωγικό με τον τρόπο των ανθρώπων. Δες τον εκστατικό τρόπο που μια γάτα κοιτά έξω από το παράθυρο: απορροφημένη πλήρως, μαγνητισμένη από την ελάχιστη λεπτομέρεια του κήπου ― δες και τον ενθουσιασμό, με τον οποίο παίζει με έναν βούρβουρα, που ευχαρίστως θα τον τσάκιζε στο τέλος. Το πλάσμα αυτό σκοτώνει για πλάκα. Είναι πιο αθώο από έναν άνθρωπο μόνον στο βαθμό που είναι άδολο, δηλαδή δεν έχει συνείδηση του καλού και του κακού για να επιλέξει ανάμεσά τους. Και, όπως μας συγ-κινεί χωρίς καμιά παραπομπή στις εκφυλισμένες τροπές του ανθρώπινου λόγου, έχει κάτι από θαύμα.

Μέσα στο βιβλίο «Απομονωτήριο Λοιμυπόπτων Ζώων» δίνεις μία υπόσχεση για ένα άλλο βιβλίο, πότε θα το δούμε αυτό να αναδύεται; Θα είναι πιο μεγάλο σε έκταση; Τι να περιμένουμε;

Νικήτας Σινιόσογλου: Ο τίτλος του βιβλίου είναι Ανεπιτήρητο Παραγωγικό Ζώο. Πρόκειται για το prequel του Απομονωτηρίου και θα κυκλοφορήσει από την Κίχλη, για την ώρα το έχω μοιραστεί με έναν στενό κύκλο φίλων. Είναι ένα μυθιστόρημα, το οποίο αφηγείται την ιστορία μιας μεταμόρφωσης από άνθρωπο σε ζώο, επομένως προηγείται χρονικά του εγκλεισμού στο Απομονωτήριο. Όλα ξεκινούν με τη βύθιση στον ακίνητο κόσμο ενός έρημου γενέθλιου σπιτιού. Ακολουθεί η έξοδος από τον οίκο του πατρός, η περιπλάνηση σε ξένα σπίτια και περιπέτειες σε τόπους ρημαγμένους. Ο αφηγητής κινείται σε έναν κόσμο γεμάτο χνάρια, που δεν οδηγούν πουθενά, ακόμη κι όταν εκείνος, σαν καλός ιχνευτής, ακολουθεί τον δρόμο που του δείχνουν. Ζει μια Οδύσσεια χωρίς Ιθάκη, μια επιστροφή δίχως νόστο ― η οποία του ετοιμάζει το έδαφος για τη λύτρωση της ζωοσύνης. Ο Οδυσσέας βίωσε έναν νόστο, ενώ εμείς μάλλον ζούμε σε μια εποχή αποστέρησης του νόστου.

Στο νέο σου βιβλίο εγώ προσωπικά αισθάνθηκα έναν «θάνατο», από ένα στυλ γραφής σε ένα άλλο. Ο θάνατος δεν είναι πάντα κάτι το κακό φυσικά...

Νικήτας Σινιόσογλου: Φαίνεται πως κανένα βιβλίο μου δεν μοιάζει με τα προηγούμενα, παρόλο που τα θέματα επανέρχονται σαν εμμονές (η ανεστιότητα, η μεταιχμιακότητα, η κοινωνική απομόνωση). Ποτέ δεν ένιωσα ότι με αφορά η διάκριση του λόγου σε είδη, το ξεχώρισμα της μυθοπλασίας από το δοκίμιο και από την ποίηση, νομίζω ότι τέτοια πράγματα υπάρχουν μόνον στα μυαλά των επαγγελματιών της φιλολογίας. Από τη μεριά μου βλέπω μόνον λογοτεχνία, η οποία σε μεγάλο βαθμό συνίσταται σε διαδοχικές δοκιμές με τη μορφή του λόγου. Ο θάνατος μιας σκέψης δίνει ζωή σε έναν στίχο, άλλοτε ένας στίχος ξεχνιέται πριν τον γράψεις αλλά δίνει ζωή σε μια σκέψη…

Πώς βλέπεις σήμερα την ελληνική λογοτεχνία; Εμένα προσωπικά με τρομάζει ο αριθμός βιβλίων που βλέπω να κυκλοφορούν στους πάγκους.

Νικήτας Σινιόσογλου: Θα σου πω τι με ενοχλεί: οι δημιουργοί που εκμεταλλεύονται τις τάσεις της εποχής για να εισπράξουν χειροκρότημα και επιχορηγήσεις. Μονίμως αγανακτισμένοι, αλλά τόσο αυτάρεσκοι, σπεύδουν να καταγγείλουν το άλφα και το βήτα με το δάχτυλο στη σκανδάλη. Υπάρχει κάτι σωφρονιστικό στην τέχνη που προωθούν και συχνά λειτουργούν σαν σέχτα (ενώ μιλάνε για συμπερίληψη). Και οι πέτρες έχουν καταλάβει ότι πρόκειται για επιτήδειο μάρκετινγκ. Η λογοτεχνία και το θέατρο δεν είναι μηχανισμοί σωφρονισμού, για να αυτοανακηρύσσεται ο πάσα ένας σε δικαστή. Ό,τι πολιτικό σε καίει και θέλεις να το πεις, πες το με τον τρόπο της τέχνης και όχι εκφοβιστικά, κουνώντας το δάχτυλο στους άλλους και εκμεταλλευόμενος το κύμα της εποχής. Πιο πολιτική γίνεται η τέχνη όταν παραμένει πρωτίστως αντι-πολιτική. Κατά τα άλλα, θα έχουμε πάντα μαζί μας την ελληνική (νεο)ηθογραφία, αλίμονο, και μια διογκούμενη ψυχαγωγική λογοτεχνία, η οποία συχνά ενδύεται τον μανδύα της υψηλής κουλτούρας χωρίς να παίρνει ποτέ κανένα ρίσκο. Ευτυχώς, πάντα γράφονται βιβλία με προσωπικότητα, ασυνήθιστα και άτακτα.

Όπως;

Νικήτας Σινιόσογλου: Για να περιοριστώ σε τρία βιβλία πολύ ιδιαίτερα, με υβριδικό και πειραματικό χαρακτήρα, που ξέφυγαν από τα στενά όρια της εγχώριας λογοτεχνικής παραγωγής:

Θωμάς Συμεωνίδης, Στοχασμοί για την κοινότητα (Εστία 2022).
Φ.Κ.Β. Σωρείτης (Στιγμός 2024)
Διονύσιος Στράνης, Ιστορίες του Πλόκαμου και τρία κωμικά δοκίμια (Αμολγός 2021)

Δεν είναι λίγο περίεργο να υπάρχουν τόσοι πολλοί συγγραφείς σε μία τόσο μικρή χώρα; Γιατί οι άνθρωποι αισθάνονται τόσο πολύ την ανάγκη να εκφραστούν συνεχώς; Δεν είναι λίγο ενοχλητικό αυτό μερικές φορές;

Νικήτας Σινιόσογλου: Το ζήτημα είναι τι μένει, τι βαστάει μια αξία πέρα από την αμιγώς ψυχαγωγική… Κι ίσως, πιο σημαντικό ακόμη: ποιος αντέχει να συνεχίζει να γράφει ― και για πόσο...

Η Αθήνα είναι μια πόλη που προκαλεί πολύ άγχος σε πολλούς ανθρώπους και πραγματικά μερικές φορές δε μπορώ να δω πουθενά την ομορφιά που της προσδίδουν τόσοι και τόσοι, εσύ πως βιώνεις αυτή την πόλη; Είναι όντως ένας «τόπος διαφορετικότητας» ή μήπως όλο αυτό είναι απλά ένα μαρκετίστικο κόλπο και απλά βουλιάζουμε σε κάτι λάθος;

Νικήτας Σινιόσογλου: Ξέρεις τι με καταβάλλει σε αυτήν την άθλια πόλη; Ο θόρυβος. Είναι πολύ παράξενο, πόσο λίγοι μιλούν για τον θόρυβο της Αθήνας. Αυτός είναι ένας λόγος που απόλαυσα το πρόσφατο βιβλίο σου (Στέλιος Παπαγρηγορίου, Ντεσιμπελόμετρο, Κριτική 2024), όπου ο θόρυβος της πόλης γονατίζει τον ήρωα και τον σκύλο του, τους διαλύει από έξω προς τα μέσα και από μέσα προς τα έξω. Εάν μπορούσα, θα υπογειοποιούσα όλες τις κεντρικές οδικές αρτηρίες και τις λεωφόρους της Αθήνας. Θα εξαφάνιζα όλα τα καταραμένα μηχανάκια από τους δρόμους, όλες οι μοτοσυκλέτες θα γίνονταν scrap και τις εξατμίσεις θα τις κρεμούσα για παραδειγματισμό από τις λάμπες των δρόμων. Αλλά δεν είμαστε μάγοι, κι ίσως γι᾽αυτό γράφουμε, επειδή είμαστε αποτυχημένοι μάγοι.

Τι συμβουλή θα έδινες σε έναν νέο συγγραφέα που γράφει το πρώτο του «λογοτέχνημα» τώρα;

Νικήτας Σινιόσογλου: Να είναι αμείλικτος με τον εαυτό του.

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ

"...όσο γίνομαι ένα με το σκουπίδι σας τόσο αναβλύζουν λέξεις, που θα πει, τόσο πιο ανθρώπινος γίνομαι, ένας κάβουρας ερημίτης που μιλά σαν να'ναι άνθρωπος ερημίτης, εάν δηλαδή υποθέσουμε πως υφίσταται κάποια διαφορά, πάντως όχι εκείνη που λένε κάτι θρησκείες, ότι τάχα ο άνθρωπος είναι η κορωνιδα της δημιουργίας, εάν ο άνθρωπος ήταν η κορωνιδα της δημιουργίας, δεν θα τη γέμιζε σκουπίδια..."

"Το Ινστιτούτο Ηθικών Επιστημών υποχρεώνει όλα τα ζώα να κάνουν αυτό που ποθουν και να καταβροχθίζουν ό,τι γουστάρουν, επομένως τα υποχρεώνει να ικανοποιούν την ορμή για ζωή όπως τους κατέβει, αρκεί να γίνεται με ενσυναίσθηση και τρόπο συμπεριληπτικό, που θα πει σύμφωνο με τις αρχές και τις αποφάσεις του Ινστιτούτου Ηθικών Επιστημών". (ατομισμός και οκλοκληρωτισμός, ψευδαίσθηση ελευθερίας)

"το πένθος γεννά τον λόγο, λες διάφορα μήπως αναπληρώσεις ό,τι έχασες, κι έτσι μαθαίνεις να μιλάς" (συμβουλεύει ο κύκλος που έχει χάσει το ταίρι του)

"να τον αγαπάς πρέπει τον εαυτό σου, τι λέμε τώρα, να τον ερωτευτείς πρέπει τον εαυτό σου!, ώστε να προχωράς συνεχώς και να κάνεις περισσότερη δουλειά με τον εαυτό σου, η στρατηγική της επιβ'ιωσης θυμίζει ζώο και πιο πολύ θυμίζει κτήνος, εκτός αν πρόκειται για καμιά στρατηγική του ιαματικού κενού".

"ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ Η ΝΟΣΤΑΛΓΙΑ"

"έγινες άνθρωπος για να γλιτώσεις από τα κτήνη και γίνεσαι κτήνος για να γλιτώσεις τους ανθρώπους, αυτό θα πει εξέλιξη, να'σαι περασμα συνεχώς..."

"εδώ και καιρό ν' αλλάζεις θεό δεν είναι αρκετό, πας από τον έναν στον άλλο και τι έγινε, η ένταση που νοιώθεις μειώνεται με τον χρόνο, ούτε η αλλαγή φύλου είναι καμιά ριζική λύση, εδώ χρειάζεται αλλαγή είδους, για να δεις τον κόσμο ανεμπόδιστα στ' αλήθεια και με νέα μάτια, μήπως και τον ανανεώσεις, τώρα που βυθίζεται σ' ένα πολύ μελαγχολικό σούρουπο".