Η αρχική επαφή του αναγνώστη με τον κεντρικό χαρακτήρα είναι ζοφερή, σχεδόν αποκαρδιωτική, γεννά θλίψη, γίνεται εξαρχής αντιληπτό ότι πρόκειται για έναν αντιήρωα. Η αρχική κατάσταση του Πέτρου Κατσαντώνη είναι αυτή της παραλυσίας.
…Ξύπνησα και δεν πονάω πουθενά. Πάει, πέθανα στον ύπνο μου, σκέφτηκα. Τι ανακούφιση. Μένω ακίνητος και κρατάω τα μάτια μου κλεισμένα σφιχτά, μην ακυρωθεί ο θάνατός μου και επιστρέψω στην κόλαση της καθημερινότητάς μου.
Είναι ένας ζωντανός νεκρός, ένας άνθρωπος στον πάτο της κλίμακας κάθε επιθυμίας ή στόχευσης, ένας άνθρωπος «στα τελευταία του». Σε αυτή την ακροτελεύτια αναζήτηση, ο Πέτρος Κατσαντώνης ταξιδεύει με πλοίο για κάποιο νησί. Δεν καταλαβαίνουμε εξαρχής τον σκοπό του ταξιδιού, διαισθανόμαστε όμως ότι πρόκειται για κάτι σοβαρό. Έχει φροντίσει η συγγραφέας, με τον απόλυτα λειτουργικό τίτλο του βιβλίου, να μας υποβάλει το αίτημα που διακυβεύεται: «τίνος είσαι εσύ», η αναζήτηση της ταυτότητας και της καταγωγής. Ταξιδεύοντας με το πλοίο, βολεμένος σε έναν καναπέ στο σαλόνι του, ο Πέτρος βυθίζεται σε έναν νοερό απολογισμό της πολυτάραχης ζωής του: τα παιδικά του χρόνια, «η καταραμένη μνήμη της παιδικής ηλικίας», επιστρέφουν ως δυσάρεστες αισθήσεις, κρύο και φόβος, και στο κέντρο όλων αυτών η μνήμη του πατέρα, του Βλάση Κατσαντώνη, ενός άντρα λιγομίλητου και τίμιου, και της μοναδικής συμβουλής/επιταγής που επαναλάμβανε στον γιο του: «Να είσαι σωστός». Το νήμα της ιστορίας ξετυλίγεται αργά και συνειρμικά, όπως και οι σκέψεις του Πέτρου. Έχει προηγηθεί μια επίσκεψη σε συμβολαιογράφο, εντελώς απροειδοποίητα, με ένα τηλεφώνημα που οριοθέτησε την τελευταία πράξη στο θέατρο της ζωής του: «Κύριε Κατσαντώνη, πρέπει να περάσετε από το γραφείο μας για προσωπική σας υπόθεση».
Η αλληλογραφία των γονιών του Πέτρου, του Βλάση και της Θοδώρας, με την Τούλα, την αδελφή του Βλάση, γίνονται χρήσιμο εργαλείο στα χέρια της συγγραφέα για να δώσει την ιστορία με τρόπο άμεσο και συγχρονικό, καθώς οι επιστολές ζωντανεύουν την αφήγηση διατηρώντας αμετάβλητη την αίσθηση του τώρα. Η ιστορία του Νικόλα, καρδιακού φίλου του Βλάση, και της γυναίκας του, Σοφίας, συμπυκνώνει πολλές από τις σκοτεινές σελίδες της πρόσφατης ιστορίας του τόπου μας – ο Εμφύλιος, οι αναγκαστικές μετακινήσεις πληθυσμών, η απόκρυψη της ιδεολογικής ταυτότητας, οι πληγές που καθόρισαν τις μοίρες πολλών οικογενειών στο κοντινό παρελθόν.
Η αφήγηση δεν είναι γραμμική, η συγγραφέας καλεί τον αναγνώστη να συναρμολογήσει τα κομμάτια της ιστορίας μέσα από ένα γοητευτικό παιχνίδι παράθεσης αφηγήσεων, επιστολών και άλλων τεκμηρίων.
Η ταυτότητα του Πέτρου Κατσαντώνη, η απάντηση στο ερώτημα «τίνος είσαι εσύ», αποκαλύπτεται σταδιακά και επώδυνα. Οι επιστολές ρίχνουν φως στην ιστορία όχι μόνο για τον αναγνώστη, αλλά και για τον ίδιο τον Πέτρο, που μαθαίνει όσα μέχρι τώρα αγνοούσε, δηλαδή ότι είναι το ορφανό παιδί του Νικόλα και της Σοφίας, δεύτερο παιδί μετά τον Ρήγα, που έχει δοθεί για υιοθεσία. Ο Πέτρος γεννιέται ορφανός από μάνα, η Σοφία πεθαίνει στον τοκετό, ενώ ο Νικόλας αγνοείται και λίγο αργότερα διαπιστώνεται ότι είναι νεκρός από καιρό. Ο Βλάσης και η Θοδώρα με χαρά υιοθετούν τον Πέτρο και η Θοδώρα ξεφορτώνεται μερικώς το στίγμα της «στέρφας» που την κατέτρυχε για χρόνια, αποκτώντας επιτέλους ένα παιδί, έστω και με όχι φυσικό τρόπο. Οι απανωτές αποκαλύψεις βρίσκουν τον Πέτρο απροετοίμαστο, γίνονται ένα ακόμα χτύπημα στον υπό κατάρρευση κόσμο του. Είναι άρρωστος από το αλκοόλ με ηπατική ανεπάρκεια τελικού σταδίου, φαλιρισμένος οικονομικά, ένα φάντασμα του παλιού εαυτού του, που έλαμπε μέσα στα φώτα της δημοσιότητας. Πρόσωπο αναφοράς, μακρινός μάρτυρας του οικογενειακού δράματος, είναι η Τούλα Κατσαντώνη, αδελφή του Βλάση, η οποία, μετά θάνατον, με τη διαθήκη της δίνει όλες τις απαντήσεις στον Πέτρο και του ανοίγει τον δρόμο για τη συνάντηση με τον ετεροθαλή αδερφό του, Ρήγα Σαλούστρο, που κατοικεί στο μη κατονομαζόμενο νησί.
Δεν θα αναφερθώ περισσότερο στην ιστορία, ούτε στην πραγματική ταυτότητα του Πέτρου Κατσαντώνη, για να μη στερήσω τις εκπλήξεις από τον τυχερό αναγνώστη που θα επιλέξει το βιβλίο. Επειδή λογοτεχνία δεν είναι τόσο οι ιστορίες όσο ο τρόπος που τις αφηγείται ο/η συγγραφέας, θα σταθώ στους αφηγηματικούς τρόπους της Μάρως Κακαβέλα. Το μυθιστόρημα Τίνος είσαι εσύ είναι ένα βιβλίο υψηλής θερμοκρασίας και χαμηλής έντασης. Η αφήγηση αγγίζει τραύματα, προσωπικά και συλλογικά, που καθορίζουν τις ζωές των δύο οικογενειών, ενώ η αχλή των ιστορικών γεγονότων είναι παρούσα στο παρασκήνιο, για να αιτιολογήσει ή και να δικαιολογήσει στάσεις και συμπεριφορές. Τα τραγικά γεγονότα παρατίθενται ως διηγήσεις χωρίς μελοδραματισμούς ή άλλες ευκολίες. Οι αφηγηματικοί τρόποι αλλάζουν, πρωτοπρόσωπη αφήγηση για τον κεντρικό ήρωα Πέτρο Κατσαντώνη, τριτοπρόσωπος παντεπόπτης αφηγητής με ημερολογιακή σήμανση, επιστολές, παράθεση τεκμηρίων (νομικά έγγραφα και αντίγραφα συμβολαιογραφικών πράξεων, αποκόμματα εφημερίδων, ακόμα και μια συνταγή μαγειρικής), σχηματίζοντας, σαν κομμάτια παζλ, την εικόνα της ιστορίας. Η γλώσσα της Κακαβέλα έχει τα χαρακτηριστικά της ηλικίας και της καταγωγής των χαρακτήρων της, ένα μείγμα προφορικότητας με ιδιωματικές αλλά και λόγιες πινελιές. Τα γράμματα έχουν τη φωνή των αποστολέων τους. Τα παρατιθέμενα τεκμήρια γενικά έχουν λειτουργική σχέση με την αφήγηση, αν και, κατά τη γνώμη μου, η απουσία τους δεν θα στερούσε από το γοητευτικό κυρίως κείμενο ούτε τις πληροφορίες ούτε την αμεσότητα της ιστορίας.
Πρόκειται για ένα σύγχρονο μυθιστόρημα, που ανασκάπτει επώδυνες περιόδους της πρόσφατης ιστορίας του τόπου μας με τρόπο ψύχραιμο, εστιάζοντας στο ατομικό και συλλογικό τραύμα από τη μεριά των θυμάτων του, αφού τελικά όλοι οι ήρωες του βιβλίου είναι θύματα, με ζωές σημαδεμένες από ανείπωτα μυστικά και ανεπούλωτες πληγές. Η αληθινή ταυτότητα δεν αποτελεί το ζητούμενο μόνο του ήρωα, αλλά και μιας ολόκληρης εποχής, ενός λαού που παραπαίει μεταξύ των ιδεολογικών του ερεισμάτων και της επερχόμενης αστραφτερής καταναλωτικής φούσκας – ουτοπικά και τα δύο, όπως αποδείχτηκε. Ο Πέτρος Κατσαντώνης είναι ένα σύμβολο της σύγχρονης ηθικής και ιδεολογικής κρίσης, ένας έκπτωτος που αναζητεί απελπισμένα τον πραγματικό του εαυτό ακόμα και λίγο πριν από το προδιαγεγραμμένο τέλος του.
(Η βιβλιοκριτική αντλήθηκε από το diastixo.gr)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου