Παρασκευή 25 Ιουλίου 2025

PAULO SCOTT, Φαινότυποι, ΕΚΔΟΣΕΙΣ Aldina

Σύμφωνα με την απογραφή του 2010 στη Βραζιλία, το 43% των πολιτών δηλώνουν μιγάδες, ενώ το 30% όσων θεωρούν τους εαυτούς τους λευκούς έχουν μαύρους προγόνους. Η Βραζιλία ανέκαθεν αντιμετώπιζε ζητήματα που αφορούν τον χρωματισμό και τη φυλετική ταξινόμηση. Ακόμη και οι πολιτικές θετικής δράσης - όπως οι ποσοστώσεις με βάση τη φυλή στα πανεπιστήμια - έχουν αποδειχθεί αμφιλεγόμενες. Ο Paulo Scott διερευνά αυτές τις εντάσεις στο τελευταίο του μυθιστόρημα, το οποίο μεταφράστηκε άψογα από την Αθηνά Ψυλλιά.

Ο Λορέντσο και ο Φεντερίκο κατάγονται από την ίδια οικογένεια από το Πόρτο Αλέγκρε – ο πατέρας τους είναι μαύρος και η μητέρα τους λευκή. Ο Λορέντσο έχει σκούρο δέρμα, ενώ το χλωμό δέρμα του Φεντερίκο σημαίνει ότι περνάει για λευκός. Νιώθοντας άβολα με το προνόμιο που του προσφέρει αυτό, ο Φεντερίκο εργάζεται με μειονεκτούντες μαύρους νέους και αφιερώνει τη ζωή του στην καταπολέμηση του ρατσισμού. Αλλά οι ενοχές μολύνουν τις στενές του σχέσεις και τροφοδοτούν την οξύθυμία του. Τελικά μετακομίζει, ενώ ο αδελφός του, προπονητής μπάσκετ, παραμένει μια δημοφιλής προσωπικότητα στη γειτονιά τους.

Το Phenotypes ανοίγει το 2016, στο αποκορύφωμα της διαμάχης για τις ποσοστώσεις. Μερικοί φοιτητές έχουν χρησιμοποιήσει τη μαύρη καταγωγή τους για να καταχραστούν το πρόγραμμα, ενώ άλλοι επιλέξιμοι φοιτητές θεωρούνται «ανεπαρκώς καφέ». Ο Federico έχει κληθεί να συμμετάσχει σε κυβερνητική επιτροπή στη Μπραζίλια, η οποία έχει αναλάβει τον περιορισμό της φυλετικής απάτης. Εν τω μεταξύ, οι αντικυβερνητικές διαμαρτυρίες εξαπλώνονται σε όλη τη χώρα και μια οικογενειακή έκτακτη ανάγκη τον καλεί πίσω στο Πόρτο Αλέγκρε.

Πόρτο Αλέγκρε: νιώθοντας άβολα με το προνόμιο που του προσφέρει το ανοιχτόχρωμο δέρμα του, ο Φεντερίκο εγκαταλείπει τη γειτονιά.Φωτογραφία: Thiago Santos/Alamy

Πρόκειται για μια αριστοτεχνικά σχεδιασμένη ιστορία για τη φυλή, τα προνόμια και την ενοχή. Ο Σκοτ κάνει κύκλους γύρω από το εμπρηστικό γεγονός που συνέβη δεκαετίες πριν - ένα ρατσιστικό σχόλιο που προκάλεσε βίαιη διαμάχη μεταξύ εφήβων - και καταδεικνύει πόσο γρήγορα εξαπλώνεται η προκατάληψη, συχνά με συνέπειες που διαρκούν μια ζωή. Χρόνια αργότερα, αυτό το περιστατικό συνδέεται με την κράτηση της ανιψιάς του Φεντερίκο για παράνομη κατοχή πυροβόλου όπλου.

Η ερμηνεία του Σκοτ είναι εξαιρετική. Οι πολυπλοκότητες του Φεντερίκο αποκαλύπτονται μέσα από τις αλληλεπιδράσεις του με τους άλλους, τις διαφορετικές απόψεις τους γι' αυτόν, τη δημόσια εικόνα του και την εσωτερική του αγωνία. Ο πρωταγωνιστής του, που βρίσκεται σε αντιπαράθεση, είναι «ελαττωματικός» αλλά εξαιρετικά συμπονετικός. Η αφήγηση που βασίζεται στη ροή της συνείδησης, οι μακροσκελείς προτάσεις, οι παράγραφοι που εκτείνονται σε σελίδες και η έλλειψη ετικετών ομιλίας είναι απαιτητικές, αλλά η προσεκτική ανάγνωση αποδεικνύεται εξαιρετικά ικανοποιητική. Οι φαινότυποι εκπαιδεύουν και ψυχαγωγούν εξίσου. 

Κυριακή 20 Ιουλίου 2025

Robert Warren, ΕΝΑΣ ΤΟΠΟΣ ΓΙΑ ΝΑ ΕΠΙΣΤΡΕΦΕΙΣ

 Ένας τόπος για να επιστρέφεις" είναι ο τίτλος της ιστορίας ζωής του Τζεντ Τιούκσμπουρι, όπως την αφηγείται ο ίδιος, έχοντας φτάσει στη μέση ηλικία και έχοντας πια συμφιλιωθεί με τον εαυτό του και με το περιβάλλον του. Την αφηγείται με μια γλώσσα ολοζώντανη που κινείται από το ποιητικό μέχρι το ωμό και το άσεμνο, με ελεγχόμενη συγκίνηση και καυστικό χιούμορ, αρχίζοντας από τα παιδικά του χρόνια σε μια άχρωμη αγροτική περιοχή της Αλαμπάμα και φτάνοντας μέχρι την επίτευξη των στόχων του: να γίνει ένα διακεκριμένος καθηγητής φιλολογίας που θα κατέχει πλήρως και σε βάθος το αντικείμενό του. Ο Τζεντ γεννιέται στο τέλος του Α' Παγκοσμίου Πολέμου και στα εννιά του χρόνια χάνει τον μέθυσο και ακαμάτη πατέρα του σ' ένα δυστύχημα που αγγίζει τα όρια του κωμικού. Η πανέξυπνη, υπερδραστήρια και πρακτική μητέρα του σπεύδει να μετοικήσει και να στήσει μια καινούργια ζωή για τον εαυτό της και το αγόρι της. Η ζωή τους κυλάει ομαλά μέσα στις δυσκολίες της και, όταν πια ο Τζεντ τελειώνει το σχολείο, η μητέρα του μία μόνο συμβουλή τού δίνει: "Να παίρνεις ό,τι είναι να πάρεις και μετά να τραβάς παρακάτω. Μη σταματάς πουθενά". Ο Τζεντ συνεχίζει ακάθεκτος και διαπρέπει στους τομείς της κλασικής και μεσαιωνικής φιλολογίας, παρότι μεσολαβεί ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος και βρίσκεται για ένα διάστημα να πολεμάει στο πλευρό των Ιταλών Παρτιζάνων. Με την επιστροφή του στον τόπο του, ξαναγυρίζει στο πανεπιστήμιο και παντρεύεται. Όμως η γυναίκα του πεθαίνει λίγο καιρό μετά τον γάμο τους. Ακολουθεί μια θυελλώδης σχέση με μια παλιά του γνώριμη, η οποία σφραγίζει όλο το μυθιστόρημα. Μετά το τέλος αυτής της σχέσης, της συναρπαστικής και ολέθριας, ο Τζεντ θα ξαναπαντρευτεί, θα αποκτήσει έναν γιο, και θα χωρίσει. Και τότε θα έρθει πια η ώρα να κάνει τον απολογισμό του με μάτι κοφτερό και με ανελέητο χιούμορ, σφυροκοπώντας και κατανοώντας, ίσως και δίνοντας άφεση στον εαυτό του. Όλα αυτά, με φόντο μια Αμερική που σπεύδει να περάσει στη φάση της ευημερίας, τόσο μετά τον Α' όσο και μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Διότι στο παρασκήνιο των μυθιστορημάτων του Γουόρεν υπάρχει πάντα η Ιστορία. Ενίοτε και στο προσκήνιο. Το Ένας τόπος για να επιστρέφεις είναι το τελευταίο μυθιστόρημα που έγραψε ο Ρόμπερτ Πεν Γουόρεν και ένα από τα τρία καλύτερά του, όπως ο ίδιος πίστευε. Με αυτό το βιβλίο ο συγγραφέας μάς προσφέρει τρία κλειδιά που μας επιτρέπουν να προσπελάσουμε το συγγραφικό του σύμπαν: τον έρωτα, στη πιο σπαρακτική του διάσταση, την περιπέτεια, με τη μεσαιωνική έννοια της αναζήτησης ενός Γκράαλ, και τον Αμερικανικό Νότο, ως μια διαλεκτική σχέση μεταξύ του ανήκειν και της απάρνησης. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Το πιο φιλόδοξο μυθιστόρημα του Ρόμπερτ Πεν Γουόρεν  στηρίζεται σε  δύο κεντρικούς χαρακτήρες τον Τζεντ Τιούκσμπερι, βασικό ήρωα κσι αφηγητή του έργου και την ηδονιστική, σέξι Ροζέλ, την οποία αγαπάει για το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του  ήδη από την εφηβική του ηλικία, μιας και  κατάγονται από την ίδια μικρή πόλη της Αλαμπάμα. Η αφήγηση του ώριμου πλέον Τζεντ ξεκινά εντυπωσικά με την κηδεία του πατέρα του, ο οποίος πεθαίνει  προσπαθώντας μεθυσμένος  να ουρήσει σημαδεύοντας με το πέος του ένα μπροστινό μουλάρι. Ο θάνατος αυτός επιβεβαιώνει την απόφαση της μητέρας του να αναγκάσει τον Τζεντ να φύγει από αυτό το μέρος. Ο Τζεντ πηγαίνει σε ένα μικρό κολέγιο και στη συνέχεια σε πανεπιστήμιο στο Σικάγο όπου, με την υποστήριξη ενός πρόσφυγα υπότροφου, εργάζεται πάνω στη σημαντική του εργασία που ασχολείται με τη μεταφυσική του θανάτου του Δάντη, ενώ δίπλα του πεθαίνει η πρώτη του γυνσίκα. Μετά από αυτό, ο Τζεντ πηγαίνει στο Νάσβιλ για να διδάξει, ξανασυναντιέται με τη Ροζέλ, η οποία στο μεταξύ έχει παντρευτεί έναν ηλικιωμένο πλούσιο που πνίγηκε σε μια καταιγίδα στη θάλασσα, ενώ το σκάφος το οδηγούσε η Ροζέλ και στη συνέχεια έναν πολλά υποσχόμενο γλύπτη. Οι δύο τους συνδέονται ερωτικά και  ο Τζεντ προσπαθεί να την πείσει να εγκαταλείψει τον συζυγό της και να φύγουν μαζί, τελικά όμως υπερβαίνει το  πάθος του, όταν μαθαίνει για την πιθανή συνενοχή της στον πνιγμό του συζύγου της. Στα χρόνια που ακολουθούν, τον βρίσκουμε παντρεμένο, πατέρα και διαζευγμένο, στην Ευρώπη όπου συνσντά εκ νέου τη Ροζέλ (αυτή τη φορά παντρεμένη με έναν μαύρο σουάμι).  Η συνάντηση απολογιστική και συγκαλυμμένα ερωτική δεν οδηγεί σε επανένωση των δύο εραστών, ενώ ο ήρωας επιστρέφει στην Αμερική και  επισκέπτεται τον τάφο της μητέρας του με την ελπίδα να βρει τον «τελικό του εαυτό, χαμένο εδώ και καιρό». Άλλωστε, δεν είχε γνωρίσει ποτέ «ευτυχία, μόνο ενθουσιασμό». Στον νόστο της αυτογνωσίας οδηγείται από τον δεύτερο σύντροφο της μητέρας του, από τον οποίο πληροφορείται Όχι μόνο το τέλος της, αλλά και βασικές στιγμές της ζωής της.