Διαβάζοντας τη μοίρα

Στην εφημερίδα "Το Βήμα" (17-07-2009) διαβάζουμε:

"Το συγκεκριμένο έργο του Νικολάου Γύζη, η τύχη του οποίου αγνοούνταν για πολλές δεκαετίες, αναμένεται να πρωταγωνιστήσει στη φθινοπωρινή δημοπρασία έργων ελληνικής τέχνης του οίκου Sotheby΄s. Μέρος αμερικανικής συλλογής για περίπου μισό αιώνα, το έργο «Διαβάζοντας τη μοίρα» (Τhe fortune Τeller) του καλλιτέχνη θα εμφανιστεί για πρώτη φορά στο Greek Sale του οίκου που πρόκειται να πραγματοποιηθεί τη Δευτέρα 9 Νοεμβρίου 2009, στην έδρα του στο Λονδίνο. Η δημιουργία του Γύζη, ο οποίος για πολλούς θεωρείται ο πατέρας της ελληνικής ζωγραφικής του 19ου αιώνα, θα έχει τιμή εκτίμησης 230.000-350.000 ευρώ.

Τυπικό παράδειγμα ελληνικής ζωγραφικής το εν λόγω έργο φιλοτεχνήθηκε στο Μόναχο τη δεκαετία του 1880, εποχή κατά την οποία ο Γύζης δημιούργησε μερικά από τα γνωστότερα έργα του, μεταξύ των οποίων το «Κρυφό σχολειό» , το «Τάμα» και το«ΚουΚου» , τα δύο τελευταία εκ των οποίων βρίσκονται σήμερα στη συλλογή της Εθνικής Πινακοθήκης- Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου στην Αθήνα.

Ο Γύζης ήταν γνωστός για το ότι εξυμνούσε την καθημερινή ζωή στην Ελλάδα και τη μοναδικότητα των ελληνικών ηθών και εθίμων. Στο έργο «Διαβάζοντας τη μοίρα» αιχμαλωτίζει μιαν ανύπαντρη κοπέλα να αποστρέφει κοκκινίζοντας το πρόσωπό της από μια γριά που της λέει τη μοίρα, ενώ είναι περιτριγυρισμένη από τους νεαρούς φίλους που την παρατηρούν και γελούν. Η ζεστή και ανάλαφρη σκηνή ενθαρρύνει τον θεατή να πλησιάσει και να συμμετάσχει στη διασκέδαση. Η παλέτα του έργου με τους πλούσιους γήινους τόνους, τις λευκές και κίτρινες αποχρώσεις και το βαθύ μπλε «συντροφεύει» την «εμμονή» του δημιουργού για το φως και την καλλιτεχνική δεξιοτεχνία."

Το έργο αναδεικνύει ανάγλυφα τον φόβο του ανθρώπου μπροστά στο άγνωστο και αβέβαιο μέλλον, συναίσθημα το οποίο εκμεταλλεύονται οι επιτήδειοι. Έναν αιώνα και μετά τα πράγματα δεν φαίνεται να έχουν αλλάξει: οι "τλήμονες θνητοί" εξακολουθούν να πιστεύουν σε μάντισες, σε χαρτορίχτρες, σε φαντάσματα, σε μάγισσες, σε αστρολογικές προβλέψεις, σε φυλαχτά για το μάτι ...

Εδώ το αντικείμενο της "οιωνοσκοπίας" είναι, μάλλον, ο "καλός γαμπρός" και η "αποκατάσταση" της κόρης. Θα μπορούσε όμως το ανθρώπινο δέος να συνδέεται με μια σοβαρή ασθένεια, που τάχα οφείλεται σε μάγια και άρα μπορεί να "γιατρευτεί" με φίλτρα ή εξορκισμούς, ή να σχετίζεται με τις "θεομηνίες" και τις καταστροφές τους, τον πόλεμο, την εγκληματικότητα, την πείνα, αλλά και, αντίστροφα, με την επιτυχία και τη διάκριση, επειδή ο άνθρωπος έχει "άστρο" ή τον κατάλληλο "διαμεσολαβητή" (βλ. Οι μάγισσες της Σμύρνης).

Όσο οι άνθρωποι εξακολουθούν να ερμηνεύουν την ανθρώπινη συμπεριφορά με βάση την επενέργεια του ...σατανά, της μοίρας ή των άστρων, τόσο πιο άλογη και παράλογη θα γίνεται η συγκατοίκησή μας στον πλανήτη. Όσο περισσότερο η πρόβλεψη του μέλλοντος στηρίζεται στους οιωνούς και όχι στην επιστημονική έρευνα, τόσο πιο σκοτεινά και ζοφερά διαγράφονται τα χρόνια που έρχονται.