Πένθος για μία Ρίτα

Για να μην έχουμε παρεξηγήσεις και για να μη χάσει κάποιος που δεν θα το ήθελε την ώρα του, η Ρίτα της επικεφαλίδας δεν είναι τραγουδίστρια λαϊκή ούτε υπήρχε περίπτωση να την «ανακαλύψει» ελληνικό τηλεοπτικό πρόγραμμα. Ήταν Ιταλίδα και στον καιρό του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου είχε μετατρέψει την κρεβατοκάμαρά της στο Τορίνο σε εργαστήριο και έκανε έρευνα για το πώς και το γιατί τα νευρικά κύτταρα μεγαλώνουν και εξειδικεύονται. Όταν άρχιζαν οι βομβαρδισμοί έκρυβε το μικροσκόπιο και τα παρασκευάσματα επάνω στα γιαλάκια στο υπόγειο για να μην καταστραφούν και τα ξαναέβγαζε όταν ο κίνδυνος είχε περάσει.

Τελειώνοντας ο πόλεμος είχε προχωρήσει αρκετά στις έρευνές της, τόσο που όταν διάβασε μια εργασία της ο πιο προχωρημένος στο πεδίο αυτό Αμερικανός καθηγητής την κάλεσε να συνεχίσει τις έρευνές της στις Ηνωμένες Πολιτείες παρ’ όλο που η θεωρία της ήταν αντίθετη με τη δική του. Ενώ εκείνος πίστευε ότι υπήρχε κάποιος παράγοντας που φρόντιζε για την οργάνωση των νευρικών κυττάρων έχοντας αυτά μόλις δημιουργηθεί στην περιοχή της σπονδυλικής στήλης η Ρίτα Λεβή-Μονταλτσίνι έλεγε ότι πρόκειται για μια ουσία που εκκρίνει, ας πούμε το πόδι του εμβρύου καθώς αυτό σχηματίζεται και καθορίζει έτσι το ποια νευρικά κύτταρα θα τοποθετηθούν εκεί για να αναλάβουν την κίνηση και τις αντιδράσεις του ως προς τον εξωτερικό κόσμο. Και αποδείχθηκε ότι είχε δίκιο εκείνη. Και ήταν τόσο μεγάλη η ανακάλυψη αυτή που το 1989 τιμήθηκε με το Βραβείο Νομπέλ για την Ιατρική μαζί με το συνεργάτη της στην έρευνα αυτή.

Γεννημένη στην Ιταλία τον Απρίλιο του 1909 η Ρίτα Λεβή-Μονταλτσίνι έκλεισε τα μάτια της στη Ρώμη, σε ηλικία 103 ετών. Πολλοί Ιταλοί πένθησαν το θάνατό της αυτά τα τελευταία εικοσιτετράωρα διότι ήταν μια γυναίκα που όχι μόνον όσο βρισκόταν στο εξωτερικό, και έμεινε είκοσι χρόνια στις Ηνωμένες Πολιτείες, αύξησε την εκτίμηση για την ιταλική επιστήμη όσο ίσως λίγο πριν το είχε κάνει και ο διάσημος συμπατριώτης της Ενρίκο Φέρμι αλλά και όταν επέστρεψε στην Ιταλία και μέχρι το θάνατό της δεν έπαψε να ασχολείται με κοινωνικά θέματα, με το πώς οι νέοι φοιτητές θα βρουν καλύτερες συνθήκες έρευνας στα Πανεπιστήμια, με τους ασθενείς που υπέφεραν από κατά πλάκας σκλήρυνση και από Αλτζχάιμερ. Και όπως είχε κάποτε δηλώσει: «Αν δεν είχαν γίνει διακρίσεις εις βάρος μου και αν δεν με είχαν κατατρέξει ποτέ δεν θα έπαιρνα το βραβείο Νομπέλ».

Μια στιγμή όμως. Τι εννοούσε η διάσημη αυτή νευροβιολόγος; Ποιες διακρίσεις έγιναν σε βάρος ης και ποιος της κατέτρεξε; Κατ’ αρχάς θα πρέπει να εννοούσε τον πατέρα της. Έναν μηχανικό που ήταν της άποψης ότι τα κορίτσια μοναδικό σκοπό στη ζωή τους έχουν το να παντρευτούν. Άρα δεν τους χρειαζόταν και η πανεπιστημιακή μόρφωση. Έτσι η Ρίτα έδωσε μάχη ώστε να καταφέρει μόλις στα είκοσι να ξεκινήσει σπουδές στην Ιατρική. Και πήγε στην Ιατρική γιατί είχε δει την αγαπημένη της γκουβερνάντα να πεθαίνει από καρκίνο. Γι αυτό ίσως και δεν παντρεύτηκε ποτέ και ήταν φανατικά κατά του γάμου. Ας μην ξεχνάμε ότι την άποψη του πατέρα της συμμερίζονται ακόμη και πολλοί μουσουλμάνοι σε διάφορα κράτη, μη επιτρέποντας στις κόρες τους να ακολουθήσουν άλλο δρόμο από αυτόν της παντρειάς. Και έτσι ο κόσμος χάνει ίσως και άλλες «Ρίτες», όπως η Ρίτα Λεβή-Μονταλτσίνι. Ακόμη χειρότερο ήταν το κυνηγητό από το καθεστώς του Μουσολίνι που εγκαταστάθηκε στην Ιταλία το 1925. Το μίσος κατά των εβραϊκής καταγωγής ατόμων αυξανόταν χρόνο με το χρόνο και το 1939 παραιτήθηκε από το Πανεπιστήμιο για να μην βάζει σε κίνδυνο και τις ζωές των συναδέλφων της που συνεργαζόταν μαζί της. Η οικογένεια, τρία κορίτσια και ένα αγόρι, περιπλανήθηκε στην Ιταλία κατεβαίνοντας προς τα νότια και κρυβόταν σε διάφορα σπίτια μέχρι να επικρατήσουν οι συμμαχικές δυνάμεις και να καταληφθεί από αυτές η Ιταλία.

Προφανώς από καημό δικό της η Ρίτα πολύ αργότερα οργάνωσε προγράμματα για νεαρούς από αφρικανικές χώρες που θα ήθελαν να γίνουν ερευνητές και πήγαιναν στην Ιταλία να εκπαιδευτούν για να επιστρέψουν στις φτωχές χώρες τους και να ανεβάσουν το επίπεδο της έρευνας εκεί. Επίσης αφιέρωνε ατελείωτες ώρες να μιλάει με νεαρούς φοιτητές που ψαχνόταν σε σχέση με το ποια έρευνα ταίριαζε περισσότερο στα ενδιαφέροντά τους. Το ότι επιβίωσε από όλες αυτές τις τρικλοποδιές που της έτυχαν δεν σημαίνει και ότι ήταν το πιο καλό για να της τύχει. Ήταν πεισματάρα βέβαια και πέτυχε να φθάσει κάπου. Αυτό δεν σημαίνει ότι πάντοτε κορίτσια σε κοινωνίες με αυστηρά ήθη δεν πειράζει να χαθούν από τα πεδία της επιστήμης και της έρευνας. Ούτε ότι ωφελεί ένα κράτος μακροχρόνια το ανθρωποκυνηγητό για πλάσματα που κάποιοι λίγοι αποφασίζουν πως είναι ανεπιθύμητα σε έναν τόπο, αντί για την προσπάθεια να βρουν όλοι κάποια επαγγελματική αποκατάσταση και να αξιοποιηθούν οι πιο προικισμένοι σε κάθε επίπεδο. Και τέλος, καλό είναι εκτός από το μαθαίνουμε τόσα για ανθρώπους σαν τον Μπερλουσκόνι, που τα κανάλια φροντίζουν να μας πληροφορούν ακόμη και για τι σώβρακο φοράει να μαθαίνουμε και για άλλα αξιόλογα άτομα της γειτονιάς μας. Μήπως και τα αντιγράψουμε. Διότι η αντιγραφή δεν είναι να την απορρίπτεις σε όλες τις περιπτώσεις.

Πένθος για μία Ρίτα | ΠΡΟΣΩΠΑ | Protagon