Η τρίτη (και φαρμακερή;) του "δυστυχώς επτωχεύσαμεν"

Η περιώνυμη φράση "δυστυχώς επτωχεύσαμεν" χρησιμοποιήθηκε στις 10 Δεκεμβρίου του 1893 από τον Χαρίλαο Τρικούπη, για να δηλώσει την αδυναμία του κράτους να αποπληρώσει το δημόσιο χρέος. Η χώρα κήρυξε πτώχευση, η οποία επέφερε την επιβολή του Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου. Παρόμοια φράση, "τελικώς επτωχεύσαμεν", χρησιμοποίησε και ο Ελευθέριος Βενιζέλος τον Μάιο του 1932, για να κηρύξει άλλη μια φορά πτώχευση, κάτω από το υψηλό χρέος από τον δανεισμό μετά την Μικρασιατική Καταστροφή αλλά και τη διεθνή οικονομική ύφεση από το Κράχ του 1929.

Παρόμοια φράση δεν χρησιμοποιήθηκε τούτη τη φορά, αλλά η αίσθηση της πτώχευσης, του τέλους της μεταπολίτευσης, της κοσμοαντίληψης και των αξιών μας είναι "πανταχού παρούσα".

Αξίζει εδώ να απομονώσουμε το ακόλουθο τμήμα από αγόρευση του Τρικούπη στη Βουλή, στις 24-3-1889, όταν προσπαθούσε να πείσει το κοινοβούλιο για την ορθότητα της φορολογικής του πολιτικής και την ενίσχυση των έμμεσων φόρων, προκειμένου έτσι να χρηματοδοτήσει την ανορθωτική του προσπάθεια:

"Επειδή η Ελλάς είναι Κράτος πτωχόν, έπεται ότι και ο έλλην είναι πτωχός. Αλλά τα δύο ταύτα είναι παντή διάφορα. Η Ελλάς βεβαίως είναι Κράτος μικρόν και Κράτος πτωχόν, αλλ' ουδεμίαν έχομεν απόδειξιν ότι ο Έλλην είναι πενέστερος του πολίτου άλλου Κράτους. Τα εξωτερικά φαινόμενα μαρτυρούσι μάλλον το εναντίον. διότι οι πλείστοι των ελλήνων είναι γαιοκτήμονες... έχομεν και άλλην ένδειξιν του πλούτου της χώρας, έχομεν το ημερομίσθιον. Ου μόνον ο έλλην απολαμβάνει ημερομίσθιον ανώτερον των ημερομισθίων, άτινα κατά μέσον όρον επικρατούσι παρ' άλλοις έθνεσιν, αλλ' η Ελλάς προσελκύει δια τον όρον των ημερομισθίων εργάτας εκ του εξωτερικού ... εις τα δημόσια έργα και εις την καλλιέργειαν των κτημάτων ιδία της σταφίδος. Ηκούσθη ποτέ έλλην μεταβαίνων εις ξένην χώραν προς καλλιέργειαν κτημάτων ή ως εργάτης δημοσίων έργων; Προδήλως η πρόσοδος ήτοι ο πλούτος του καλλιεργητού ή του εργάτου εν Ελλάδι είναι ανωτέρα ή εν τοις κράτεσι, ων εκπατρίζονται οι πολίται εις προσπορισμόν των προς το ζην. Η Ελλάς άρα δεν είναι χώρα πτωχή, όταν εξετάσωμεν αυτήν εν τη εννοία της αναλογίας του εθνικού πλούτου επί έκαστον πολίτην." (το απόσπασμα από τον ΙΔ΄ τόμο της Ιστορίας του Ελληνικού Έθνους της Εκδοτικής Αθηνών, σελ. 73)

Και ενώ η σύνδεση της Ελλάδας με την πενία αναπαράγει ανάλογη διαπίστωση του Ηροδότου, «τη ελλάδι πενίη μεν αει ποτε σύντροφος έστιν», η χρήση της από τον Χαρίλαο Τρικούπη γίνεται για να αναδειχθεί η αντίθεση της "πτωχής Ελλάδος" με τους μη πτωχούς Έλληνες και να δικαιολογηθεί έτσι η οικονομική του πολιτική.

Πόσες και ποιες είναι οι αναλογίες με τα συμβαίνοντα σήμερα;

Μπορούμε να καταγγείλουμε μαζί με τον Γεώργιο Παπανδρέου (τον γέρο της δημοκρατίας) ότι «στην Ελλάδα συνήθως ευδοκιμούν οι αριθμοί και πάσχουν οι άνθρωποι» ή μήπως είναι αληθέστερο το αντίστροφο "στην Ελλάδα συνήθως ευδοκιμούν οι μεμονωμένοι άνθρωποι και πάσχουν οι αριθμοί" (του ελλείμματος, του δημόσιου χρέους, των επιτοκίων δανεισμού);