Μέσα στην πλημμυρίδα των ευχών για "καλή ανάσταση", στις κωδωνοκρουσίες των εκκλησιών και στην επαναλαμβανόμενη επωδό του "Χριστός Ανέστη" ας θυμηθούμε ότι γενεσιουργός αιτία δημιουργίας πολιτισμού δεν υπήρξε πάντοτε η προσπάθεια σωτηρίας της ψυχής και κατάκτησης της αιώνιας ζωής, αλλά η αίσθηση της θνητότητας.
Ας θυμηθούμε τι λέει στη Νέκυια της Οδύσσειας η σκιά του νεκρού Αχιλλέα στον Οδυσσέα:
βουλοίμην κ' επάρουρος εών θητευέμεν άλλω,
ανδρί παρ' ακλήρω, ώ μη βίοτος πολύς είη,
ή πάσιν νεκύεσσι καταφθιμένοισιν ανάσσειν" (λ 488-491)
Για την αρχαία ελληνική κοσμοθεωρία η μετά θάνατον ζωή ή δεν υπάρχει ή, αν υπάρχει, είναι πολύ χειρότερη απ' την επίγεια ζωή, αντίληψη που διαποτίζει την ελληνική ψυχή παρά τη χριστιανική διδασκαλία και αποτυπώνεται στα δημοτικά τραγούδια του κάτω κόσμου και του χάρου, όπως το παρακάτω.
"Ο κάτω κόσμος είν' κακός, γιατί δε ξημερώνει,
γιατί δεν κράζει ο πετεινός, δεν κελαδεί τ' αηδόνι.
Εκεί νερό δεν έχουσι και ρούχα δε φορούσι,
μόνο καπνό μαειρεύουσι και σκοτεινά δειπνούσι."
Δανείζομαι τη σκέψη του Καστοριάδη (Η αρχαία ελληνική δημοκρατία και η σημασία της για μας σήμερα, Αθήνα, 1986, Ύψιλον/βιβλία, σελ.22-24) για τη σημασία της συγκεκριμένης κοσμοαντίληψης:
"Η θεώρηση αυτή εμπνέει μια στάση σύμφωνα με την οποία ό,τι είναι να γίνει θα γίνει εδώ. Ό,τι δεν γίνεται εδώ, δεν γίνεται για μας, δεν μας αφορά, γίνεται αλλού, μεταξύ θεών, ή γίνεται στις ρίζες του χάους. Το σημαντικό για μας γίνεται εδώ, εξαρτάται από μας κι εμείς θα το κάνουμε. [...] Και αυτό εν γνώσει μας ότι υποκείμεθα στον ίδιο νόμο που διέπει και τον υπόλοιπο κόσμο, νόμο γενέσεως και φθοράς.
Το χάος το έχουμε και μέσα μας με την μορφή της ύβρεως, δηλ. της άγνοιας ή αδυναμίας αναγνωρίσεως των ορίων των πράξεών μας [...] Ο ελληνικός κόσμος κτίζεται πάνω στην επίγνωση ότι δεν υπάρχει φυγή από τον κόσμο κι από τον θάνατο, ότι ο άνθρωπος είναι θνητός. Στο σημείο αυτό θα τολμήσω να διορθώσω ένα μεγάλο Έλληνα ποιητή, τον Ανδρέα Εμπειρίκο. Στο ποίημά του "Εις την οδόν των Φιλελλήνων", ο Εμπειρίκος τελειώνει με την ευχή: να γίνει πανανθρώπινη η δόξα των Ελλήνων, που πρώτοι, θαρρώ, αυτοί, στον κόσμο εδώ κάτω, έκαμαν οίστρο της ζωής τον φόβο του θανάτου. Εγώ θα έλεγα: έκαναν οίστρο της ζωής την γνώση του θανάτου.
Ο φόβος του θανάτου διακατείχε παντού και πάντοτε όλους τους θνητούς. Ίσως αυτός μας εμποδίζει κι εμάς σήμερα, όπως εμπόδισε πολλές φορές στο παρελθόν τους ανθρώπους, να έχουμε τον απαιτούμενο οίστρο για την ζωή μας, να έχουμε δηλαδή την επίγνωση ότι είμαστε πραγματικά θνητοί, και ό,τι έχουμε να κάνουμε, αν γίνεται, θα γίνει εδώ, από μας, και εδώ θα το κάνουμε, εμείς."
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου