Σχολικά βιβλία: Ένας μικρός καθρέφτης της κοινωνίας μας

Όταν έρχονται εκείνες οι τεράστιες παλέτες με τα βιβλία στο Λύκειο, με πιάνει η ψυχή μου. Τόνοι τυπωμένου χαρτιού, συνολικού κόστους 25-30 εκατομμυρίων το χρόνο. Πολλά από αυτά δεν θα ανοιχθούν καν. Κάποια στιγμή θα πεταχτούν στα σκουπίδια, ούτε καν στην ανακύκλωση.

Τα περισσότερα είναι κακά βιβλία, άχρηστα, φτιαγμένα για να μη διαβάζονται από παιδιά. Οι μαθητές δίνουν σημασία μόνο στα σχολικά βιβλία των πανελλαδικώς εξεταζομένων μαθημάτων, γιατί εξετάζονται πάνω σε κάποιες φράσεις ή παραγράφους τους και πρέπει να τις ξέρουν κατά λέξη. Τα υπόλοιπα, πάνε κι έρχονται για κάποιες μέρες στις τσάντες και μετά εγκαταλείπονται, χάνονται, έχουν την τύχη που συνήθως τους αξίζει. Αδιαφορία. Μέσα στα πολλά άχρηστα, χάνονται και διαμαντάκια.

Τα φυλλάδια των φροντιστηρίων και τα βοηθήματα του εμπορίου, έχουν, αντιθέτως, μεγάλη πέραση. Ίσως γιατί έχουν τη γνώση συμπυκνωμένη, ίσως γιατί είναι γραμμένα για να διαβάζονται, πιθανόν επειδή χρυσοπληρώνονται. Και οι καθηγητές αυτά χρησιμοποιούν, ή κάποια αντίστοιχα δικής τους κατασκευής.

Το υπουργείο θέλει τα βιβλία να επιστρέφονται στο σχολείο και να επαναχρησιμοποιούνται. Πολύ λογικό, πολύ χρήσιμο, πολύ οικονομικό. Έγινε μια προσπάθεια και φέτος. Τζίφος. Το φτηνό το κρέας, τα σκυλιά το τρώνε. Το τσάμπα, κανείς. Η ελληνική οικογένεια δεν έχει τέτοιου είδους ευαισθησίες. Ούτε τα σχολεία, ούτε οι δάσκαλοι βοήθησαν. «Να κόψει το λαιμό του το κράτος να βρει χρήματα, να φτιάξει καινούργια βιβλία», θα ακούσεις δεξιά και αριστερά. «Αν δεν έχει, να τα πάρει από τον Άκη!»

Οι περισσότεροι δεν θέλουν να μπουν στον κόπο να μαζέψουν τα παλιά βιβλία και να τα επιστρέψουν. Δεν καταλαβαίνουν τις λέξεις αλληλεγγύη, συνεργασία, επαναχρησιμοποίηση, σπατάλη φυσικών πόρων. Ειδικά όταν αυτές αφορούν δημόσια περιουσία. Μπορεί οι ίδιοι να κάνουν πια αιματηρές οικονομίες, αλλά για το δημόσιο, ούτε το διανοούνται. Αυτό από κάπου κόβει χρήματα και έχει μπόλικα για να ξοδεύει ή και να πετάει στα σκουπίδια. Κι ας το ξέρουν ότι η φοροδιαφυγή και η παραοικονομία οργιάζουν. Δεν τους αφορά. Αφορά τους πολιτικούς, τους κυβερνώντες, όχι αυτούς.

Τα σχολικά βιβλία θα έπρεπε να είναι περισσότερα του ενός, μάθημα και τάξη, να μπορεί ο δάσκαλος να διαλέγει όποιο νομίζει ότι είναι το καταλληλότερο. Να μπορούν οι μαθητές να διαβάσουν πολλές απόψεις, να συγκρίνουν, να προβληματιστούν. Έγινε κάποτε για λίγα χρόνια και ναυάγησε, όπως όλες οι καλές ιδέες στη χώρα μας. Είχε κακή εκτέλεση, οι συγγραφικές ομάδες δεν μπόρεσαν να συνεννοηθούν μεταξύ τους ούτε για τα σύμβολα που χρησιμοποιούσαν, να είναι τουλάχιστον κοινά, να μη δημιουργούν σύγχυση. Ήταν και τα συμφέροντα που ποτέ δεν λείπουν.

Τα σχολικά βιβλία στη μέση εκπαίδευση θα πρέπει να αγοράζονται. Ένα ευρώ, μισό, δεν ξέρω, αλλά να αγοράζονται. Αν κάποιος δεν έχει χρήματα να του χαρίζονται, ή να τα βρίσκει φτηνότερα από δεύτερο χέρι. Αν τα βιβλία δεν αξίζουν ή δεν χρειάζονται, να μένουν απούλητα. Να μην είναι υποχρεωτική η αγορά τους. Ο καθηγητής μπορεί να προτείνει κάποιο σχολικό βιβλίο (όχι βοήθημα) πάνω στο οποίο θα δουλεύει και από εκεί και μετά να είναι στην κρίση των μαθητών το τι θα κάνουν. Μπορεί να διαβάζουν από το προτεινόμενο, μπορεί από κάποιο άλλο, από κάποιο παλιότερο, δεν έχει καμιά σημασία. Οι επιστήμες που διδάσκονται στο σχολείο είναι ίδιες εδώ και πολλά χρόνια. Βιβλία υπάρχουν. Κάποιοι μπορούν να χρησιμοποιούν το ελεύθερο διαδίκτυο, δεν βλέπω να υπάρχει κανένα πρόβλημα.

Έτσι θα σταματήσει η αντιγραφή και η παπαγαλία. Χωρίς ένα συγκεκριμένο μπούσουλα, οι μαθητές και οι καθηγητές τους θα είναι υποχρεωμένοι νααναζητούν την αλήθεια, να προβληματίζονται, να συνεργάζονται. Είναι μια ευκαιρία να κάνουν αυτά που σπανίζουν στην ελληνική εκπαίδευση.

Σχολικά βιβλία: Ένας μικρός καθρέφτης της κοινωνίας μας | Λεωνίδας Καστανάς | Μεταρρύθμιση